Γιατί επανεμφανίζονται τα κονδυλώματα του πρωκτού;

Μία από τις πιο συχνές εκδηλώσεις από τη μόλυνση του πρωκτού με τον ιό HPV, είναι τα κονδυλώματα του πρωκτού. Πρόκειται για διογκώσεις (ογκίδια) που εμφανίζονται μέσα στον πρωκτό, καθώς και γύρω από αυτόν. Το μέγεθός τους κυμαίνεται από πολύ μικρό (μη ορατά, μικροσκοπικά κονδυλώματα), έως πολύ μεγάλο (τα κονδυλώματα μπορεί να καλύπτουν τον πρωκτό εσωτερικά καθώς και το σύνολο του περιπρωκτικού δέρματος).

Πώς προκαλούνται τα κονδυλώματα του πρωκτού

Η αιτία της εμφάνισης των κονδυλωμάτων του πρωκτού είναι ο ιός HPV (Human Papilloma Virus), ο οποίος μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή. Τα στελέχη του ιού που προκαλούν περίπου το 90% των κονδυλωμάτων είναι το 6 και το 11 και υπάγονται στην κατηγορία χαμηλής επικινδυνότητας (Low risk HPV types). Ο ιός HPV, όταν πρόκειται για στελέχη υψηλής επικινδυνότητας (High risk HPV types), μπορεί να προκαλέσει δυσπλασίες (προκαρκινικές βλάβες) και καρκίνο του πρωκτού. Τα κύρια στελέχη υψηλής επικινδυνότητας του ιού HPV είναι το 16 και το 18.

Σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, ο κίνδυνος εμφάνισης των κονδυλωμάτων και του καρκίνου του πρωκτού είναι αυξημένος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει να πραγματοποιείται τακτικός και εξειδικευμένος έλεγχος. Αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες παρουσιάζουν ορισμένα χαρακτηριστικά:

• Λοίμωξη με τον ιό HPV
• Σεξουαλικές πρακτικές υψηλού κινδύνου (ασυνέπεια στη χρήση προφυλακτικού, πρωκτικές επαφές, διαφορετικοί σύντροφοι)
• Μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων (νεφρού, ήπατος κλπ)
• Gay οροθετικοί άνδρες
• Γυναίκες με HPV στο κατώτερο γεννητικό σύστημα
• Μόλυνση με τον ιό HIV (ανίσχυρο ανοσοποιητικό)
• Κάπνισμα
• Λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων

Διάγνωση

Η πρώτη φάση της διάγνωσης περιλαμβάνει την καταγραφή της συμπτωματολογίας και της γενικότερης υγείας του ασθενούς. Ο εξειδικευμένος γιατρός θα συνεχίσει με την επισκόπηση της περιπρωκτικής περιοχής. Σε συνδυασμό με την αναζήτηση των κονδυλωμάτων, ο γιατρός θα αξιολογήσει τυχόν συνυπάρχουσες παθήσεις όπως είναι οι αιμορροΐδες, το περιεδρικό απόστημα, το περιεδρικό συρίγγιο, η ραγάδα δακτυλίου, τα πρωκτικά θηλώματα, κ.α.

Μία διάγνωση που προσφέρει ασφαλή και ολοκληρωμένα αποτελέσματα, θα πρέπει να περιλαμβάνει:

• Δακτυλική εξέταση του πρωκτού
  Ο γιατρός πραγματοποιεί δακτυλικό έλεγχο στην εσωτερική περιοχή του πρωκτού και στην περιπρωκτική χώρα και αξιολογεί τη μορφολογία και λειτουργικότητα των τμημάτων του.
• Κυτταρολογική εξέταση πρωκτού (Test Pap Πρωκτού)
  Η συγκεκριμένη εξέταση είναι όμοια με το Test Pap του γυναικολογικού ελέγχου. Γίνεται στο χώρο του ιατρείου και έχει διάρκεια περίπου δύο λεπτά, ενώ ο ασθενής δεν αισθάνεται καμία ενόχληση. Κατά την εξέταση, λαμβάνεται κυτταρικό υλικό από τον πρωκτό, το οποίο στέλνεται σε εργαστήριο όπου θα γίνει ο κυτταρολογικός έλεγχος.
• Πρωκτοσκόπηση υψηλής ευκρίνειας
  Με την πρωκτοσκόπηση υψηλής ευκρίνειας αναδεικνύονται με μεγάλη ακρίβεια οι προκαρκινικές βλάβες και τα κονδυλώματα, με αποτέλεσμα τον έγκαιρο και καταλληλότερο σχεδιασμό της θεραπείας τους. Η εξειδικευμένη αυτή εξέταση εφαρμόζεται από εκπαιδευμένους ιατρούς στην Αμερική και σε άλλες χώρες με σκοπό την πρόληψη του καρκίνου του πρωκτού. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο χειρουργός – πρωκτολόγος, Δρ. Ιωάννης Δοντάς, είναι από τους ελάχιστους γιατρούς με ειδική εκπαίδευση, που την εφαρμόζει τόσο διαγνωστικά όσο και θεραπευτικά.

Θεραπεία των κονδυλωμάτων του πρωκτού

Η κατάλληλη θεραπεία για τα πρωκτικά κονδυλώματα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως είναι ο αριθμός, το μέγεθος και η θέση των κονδυλωμάτων, όπως επίσης και από τη βαρύτητα των συμπτωμάτων που προκαλούν. Ο ασθενής θα ενημερωθεί από το γιατρό σχετικά με τις επιλογές που υπάρχουν, καθώς και τη διαδικασία της θεραπείας και τη μετεγχειρητική πορεία.

Ο έλεγχος και η αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν τόσο το εξωτερικό όσο και το εσωτερικό του πρωκτού. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ο εξειδικευμένος χειρουργός θα πρέπει παράλληλα να λάβει υπόψη του την πιθανότητα συνύπαρξης και άλλων βλαβών που έχουν προκληθεί από τον ιό HPV (δυσπλασίες).

Υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές επιλογές για τα κονδυλώματα πρωκτού: φαρμακευτικά σκευάσματα, χειρουργική επέμβαση, κρυοπηξία, διαθερμοπηξία καυτηριασμός με Laser, ραδιοσυχνότητες ή υπέρυθρη ακτινοβολία κλπ.

Στην κλινική Laser Surgery, πραγματοποιείται η πρωτοποριακή μέθοδος αντιμετώπισης των κονδυλωμάτων του πρωκτού με τη χρήση Laser διοξειδίου του άνθρακα (Laser CO₂) προσφέροντας εξαιρετικά αποτελέσματα στον ασθενή. Πρόκειται για μία ελάχιστα επεμβατική τεχνική, απολύτως ασφαλή και σύντομη. Επιπλέον οφέλη της συγκεκριμένης μεθόδου είναι τα εξής:

• Ελάχιστος ή μηδενικός μετεγχειρητικός πόνος
• Άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα (χωρίς ουλές)
• Αναίμακτη διαδικασία
• Ο ασθενής συνήθως δε χρειάζεται να κάνει λήψη παυσίπονων
• Δε γίνονται ράμματα
• Άμεση επιστροφή στην οικία και τις καθημερινές δραστηριότητες
• Επιτρέπεται το ντους την επόμενη μέρα μετά την επέμβαση

Επίσης μεγάλη σημασία έχει η εμπειρία του ιατρού που πρέπει να είναι εξειδικευμένος στην πρωκτοσκόπηση υψηλής ευκρίνειας για να μπορεί να αναγνωρίσει ακόμη και τα μικροσκοπικά κονδυλώματα, έτσι ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος της υποτροπής.

Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να επανεμφανιστούν τα κονδυλώματα στον πρωκτό;

Μετά από μία επιτυχημένη θεραπεία κονδυλωμάτων πρωκτού υπάρχει πιθανότητα επανεμφάνισης των βλαβών. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για διάφορους λόγους, οι κυριότεροι από τους οποίους είναι οι παρακάτω.

Ο ιός HPV είναι DNA ιός και ενσωματώνεται στο DNA των κυττάρων της βασικής στιβάδας του δέρματος. Η βασική στιβάδα αποτελεί μία σειρά κυττάρων που αναπαράγονται συνεχώς για να ανανεώνεται το δέρμα. Η ενσωμάτωση του ιικού DNA στα κύτταρα της βασικής στιβάδας διευκολύνεται από μικροτραυματισμούς του δέρματος που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μιας σεξουαλικής επαφής.

Η ανάπτυξη των κονδυλωμάτων θα εξαρτηθεί από την κατάσταση της ανοσίας του οργανισμού καθώς ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα δεν επιτρέπει στον ιό να χρησιμοποιεί το ανθρώπινο DNA για να διπλασιάζεται. Εντούτοις όταν η ανοσία είναι για κάποιο λόγο αποδυναμωμένη, η αναπαραγωγή του ιού επικρατεί εντός του κυττάρου και τελικά οδηγεί στο σχηματισμό νέων βλαβών. Θεωρείται από πολλούς επιστήμονες ότι από τη στιγμή που το DNA του ιού θα εισέλθει μέσα στο κύτταρο, δεν καταστρέφεται ποτέ. Παραμένει σε λανθάνουσα ή ενεργό μορφή ανάλογα με την ανοσιακή ανταπόκριση του ξενιστή.

Επίσης πρέπει να γίνει κατανοητό ότι όταν καυτηριάζεται ή αφαιρείται ένα κονδύλωμα, υπάρχει η πιθανότητα οι γύρω ιστοί να εμπεριέχουν τον ιό. Οι ιστοί αυτοί αναπαραγόμενοι μπορεί να οδηγήσουν στο σχηματισμό νέων βλαβών, χωρίς να είναι απαραίτητη η επαναμόλυνση από κάποιο νέο σύντροφο. Επομένως η θεραπεία των HPV βλαβών δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχημένη αν δεν παρέλθει ένα ικανό χρονικό διάστημα αρκετών μηνών, όπου με συνεχείς επανεξετάσεις θα διαπιστωθεί η εκρίζωση του προβλήματος.

Όλες οι παραπάνω πληροφορίες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η θεραπεία των κονδυλωμάτων δεν αποτελεί θεραπεία και του ίδιου του ιού. Όπως προαναφέρθηκε ο ιός παραμένει στο ανθρώπινο σώμα σε λανθάνουσα μορφή και εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες, μπορεί να αναπτυχθεί και πάλι και να προκαλέσει την επανεμφάνιση των κονδυλωμάτων. Σε διάφορες μελέτες έχει διαπιστωθεί πιθανότητα υποτροπής στο 10-50% των ασθενών. Και μάλιστα ένα μεγάλο μέρος αυτών των υποτροπών συμβαίνουν μέσα στους πρώτους 3 μήνες από τη θεραπεία των κονδυλωμάτων του πρωκτού, αλλά μπορούν να εμφανιστούν και πολλούς μήνες ή και χρόνια αργότερα. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις όπου χρειάζονται 2, 3 ή και περισσότερες συνεδρίες καυτηριασμού ή αφαίρεσης των κονδυλωμάτων για να επιτευχθεί η πλήρης θεραπεία.

Άλλωστε, όπως είναι γνωστό από κλινικές μελέτες τα περιπρωκτικά κονδυλώματα συνυπάρχουν με ενδοπρωκτικά κονδυλώματα περίπου στο ένα τρίτο των ασθενών με κονδυλώματα πρωκτού.¹ Συνεπώς όταν ανευρεθούν περιπρωκτικά κονδυλώματα θα πρέπει πάντα να γίνεται και πρωκτοσκόπηση υψηλής ευκρίνειας για να ανευρίσκονται και τυχόν ενδοπρωκτικά κονδυλώματα και να αντιμετωπίζονται. Εάν δεν γίνει θεραπεία των ενδοπρωκτικών κονδυλωμάτων, αυτά λειτουργούν ως δεξαμενή του ιού, από την οποία μεταφέρεται συνεχώς ιικό φορτίο από το εσωτερικό προς το εξωτερικό του πρωκτού, με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα επανεμφάνισης των περιπρωκτικών κονδυλωμάτων.

Γενικά αυξημένες πιθανότητες επανεμφάνισης των κονδυλωμάτων στον πρωκτό έχουν:

• Άντρες και γυναίκες που ζουν με τον HIV
• Ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων
• Ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
• Ασθενείς με πρωτοπαθή ανοσοανεπάρκεια
• Ασθενείς με πολλαπλά κονδυλώματα (μεγάλος όγκος ιικού φορτίου)
• Ασθενείς με κονδυλώματα σε περισσότερες από μία περιοχές (π.χ. περιπρωκτικά και ενδοπρωκτικά, ή περιπρωκτικά και περιγεννητικά κλπ)
• Άνθρωποι που δεν χρησιμοποιούν συστηματικά προφυλακτικό κατά τη διάρκεια των σεξουαλικών επαφών
• Άνθρωποι με πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους
• Καπνιστές

Κονδυλώματα στον Πρωκτό: Πρόληψη

Η πρόληψη της HPV λοίμωξης και της εμφάνισης των κονδυλωμάτων στον πρωκτό, περιλαμβάνει τα εξής:

• Χρήση προφυλακτικού σε όλες τις σεξουαλικές επαφές, αν και το προφυλακτικό δεν προστατεύει απόλυτα από τη μετάδοση του ιού
• Εμβολιασμός κατά του HPV
• Υιοθέτηση σεξουαλικών πρακτικών χαμηλού κινδύνου (προσεκτική χρήση σεξουαλικών βοηθημάτων, κ.α.)
• Αποφυγή ερωτικών επαφών με άτομα που έχουν παρουσιάσει κονδυλώματα μέχρι την πλήρη ίασή τους
• Μειωμένη εναλλαγή σεξουαλικών παρτενέρ
• Περιορισμένες πρωκτικές ερωτικές επαφές
• Ελάττωση ή μείωση του καπνίσματος

Βιβλιογραφία

1. Delbello A, Colli C, Martinez Tdel R, Trevisan G. Anal canal and rectal condylomatosis: exhaustive proctological examination and STD patients. Acta Dermatovenerol Alp Pannonica Adriat. 2010;19:13-6.