Η μέθοδος της ηλεκτρικής διέγερσης (ES) στην αποκατάσταση των μυών του πυελικού εδάφους

Η Νευρομυϊκή Ηλεκτρική Διέγερση (ES) των μυών του πυελικού εδάφους περιλαμβάνει τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος με σκοπό την ενδυνάμωση, την αποκατάσταση καθώς και της αύξηση της αντοχής των συγκεκριμένων μυών. Το πυελικό έδαφος είναι ζωτικής σημασίας για τις συνήθεις σωματικές λειτουργίες. Οι μύες του πυελικού εδάφους βοηθούν στον έλεγχο των κινήσεων της ουροδόχου κύστης και του εντέρου, υποστηρίζουν τα πυελικά όργανα και βοηθούν στον έλεγχο των οικείων αισθήσεων σε άνδρες και γυναίκες. Ακόμα, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες μία στις τρεις γυναίκες θα υποφέρει από δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους κατά τη διάρκεια της ζωής της.

Τι ορίζεται ως δυσλειτουργία πυελικού εδάφους

Ως δυσλειτουργία πυελικού εδάφους ορίζεται η αδυναμία σωστής και συντονισμένης σύσπασης και χαλάρωσης των μυών του πυελικού εδάφους με άμεσο επακόλουθο την ακράτεια ούρων, την ακράτεια κοπράνων, την πρόπτωση πυελικών οργάνων, πυελικό πόνο, δυσφορία κατά τη σεξουαλική επαφή στις γυναίκες καθώς και την στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες. Η Νευρομυϊκή ηλεκτρική διέγερση μπορεί να διεγείρει μεμονωμένα τους μυς του πυελικού εδάφους, συνεισφέροντας έτσι στην επανεκπαίδευση τους. Ως άμεσο επακόλουθο παρατηρείται μείωση της ακράτειας ούρων και κοπράνων, διαχείριση ήπιας και μέτριας πρόπτωσης πυελικών οργάνων καθώς και άμεση ανακούφιση του πυελικού πόνου.

Χρήση ηλεκτρικής διέγερσης στην αποκατάσταση δυσλειτουργιών του πυελικού εδάφους

Η χρήση της ηλεκτρικής διέγερσης (Electrical Stimulation, ES) για την θεραπεία της ακράτειας των κοπράνων (αλλά και της αντίστοιχης των ούρων) έχει χρησιμοποιηθεί ήδη από την δεκαετία του 1980 με σχετική επιτυχία. Ουσιαστικά, με την εφαρμογή ηλεκτρικού ρεύματος επιτυγχάνεται η παθητική διέγερση των μυών του πυελικού εδάφους, των σφιγκτήρων και των παρακείμενων νευρικών δομών. Ο σκοπός της μεθόδου είναι η επανεκπαίδευση των αδύναμων με πτωχή λειτουργικότητα μυών του πυελικού εδάφους διαμέσου της αύξησης της ευαισθητοποίησης και της μεμονωμένης σύσπασης των υπο διέγερση δομών. Η ES χρησιμοποιείται πολύ συχνά σε συνδυασμό με τις ασκήσεις του πυελικού εδάφους και την βιοανάδραση στην ταυτοποίηση και απομόνωση των συγκεκριμένων μυών, έτσι ώστε να αυξηθεί η ισχύς της συστολής τους.

Η ηλεκτρική διέγερση μπορεί να εφαρμοστεί στους μυς του πυελικού εδάφους με δύο τρόπους. Η πρώτη μέθοδος περιλαμβάνει μια συντηρητική, εξωτερική εφαρμογή, η οποία συνήθως αναφέρεται ως ηλεκτρική διέγερση επιφάνειας (Surface Electrical Stimulation – SES). Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει μια εξωτερική μονάδα ES που αποστέλλει νευρικές ώσεις σε επιθέματα ηλεκτροδίων που τοποθετούνται στο δέρμα του ασθενούς κατά μήκος της νευρικής οδού. Τα ειδικά ηλεκτρόδια είναι συχνά τοποθετημένα με σκοπό να διεγείρουν είτε τα ιερά είτε τα κνημιαία νεύρα.
Μια άλλη μέθοδος εφαρμογής ES στο πυελικό έδαφος γίνεται μέσω ενδοκολπικής ηλεκτρικής διέγερσης (Intra Vaginal Electrical Stimulation – IVES). Αυτη η μορφή θεραπείας είναι ευρύτερα αναγνωρισμένη και χρησιμοποιείται πιο συχνά στην καθημερινή κλινική πρακτική.

Παράμετροι της χρήσης ηλεκτρικής διέγερσης

Ο αριθμός των κινητικών μονάδων που θα διεγερθούν εξαρτάται από μία σειρά παραγόντων, όπως οι παράμετροι του ηλεκτρικού ερεθίσματος, η αντίσταση των ιστών στην ροή του ηλεκτρικού ρεύματος αλλά και το μέγεθος και ο προσανατολισμός των ηλεκτροδίων, τα οποία θα πρέπει να τοποθετούνται κατά το δυνατόν εγγύτερα στους μύες του πυελικού εδάφους. Το ηλεκτρικό ερέθισμα θα πρέπει να είναι ικανής έντασης ώστε να επαναπολωθεί το περιφερικό νεύρο, αποφεύγοντας ταυτόχρονα την δυσάρεστη αίσθηση του ασθενούς.

Η διαδερμική ηλεκτρική διέγερση, περιλαμβάνει ηλεκτρικούς παλμούς οι οποίοι ενεργοποιούν δυναμικά δράσης (action potentials) τα οποία ελέγχουν την συστολή των μυϊκών ομάδων. Η συγκεκριμένη συστολή είναι συχνότητας 20-120 Hz για μερικά δευτερόλεπτα, με διάστημα ηρεμίας ορισμένων πάλι δευτερολέπτων. Με την συγκεκριμένη μέθοδο μπορεί να αυξηθεί σημαντικά η μυϊκή μάζα των μυών του πυελικού εδάφους. Επιπρόσθετα με ένα ανάλογο ενδoορθικό ηλεκτρόδιο μπορεί να γίνει εκγύμναση των σφιγκτήρων του πρωκτού και του ηβοορθικού μυός. Το ηλεκτρικό ρεύμα που χρησιμοποιείται θα πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με την ηλεκτρική αγωγιμότητα αλλά και την ανοχή του ασθενούς στον πόνο και αυτό γιατί με τους ίδιους, χαμηλής συχνότητας παλμούς, διεγείρονται και οι υποδοχείς του πόνου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σε μερικές περιπτώσεις, η ηλεκτρική διέγερση να μην γίνεται καλά ανεκτή από τους ασθενείς.

Μηχανισμός δράσης ηλεκτρικής διέγερσης

Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο η ηλεκτρική διέγερση επιτυγχάνει την ανάκτηση του ελέγχου των κοπράνων από τον ασθενή δεν είναι πλήρως κατανοητός. Φαίνεται ότι η μετατροπή ορισμένων μυϊκών ινών ταχείας συστολής (τύπου ΙΙ) σε βραδείας συστολής (τύπου Ι) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, όπως επίσης και η αύξηση της πυκνότητας των τριχοειδών αγγείων της περιοχής, ενώ ορισμένες μελέτες έχουν δείξει αποκατάσταση του νευράξονα μετά την απονεύρωση, όπως επίσης και μεταβολές στη διάμετρο των μυϊκών ινών. Εκτός όμως από τις φυσιολογικές και μεταβολικές τροποποιήσεις που προκαλεί η μέθοδος, εμφανής είναι και η αύξηση της ευαισθητοποίησης του πρωκτικού σφιγκτήρα. Ένας πιθανός μηχανισμός της συγκεκριμένης δράσης φαίνεται ότι είναι η νευροδιαμόρφωση μέσω της διέγερσης του προσαγωγού ή του απαγωγού νεύρου.

Αντενδείξεις της χρήσης ηλεκτρικής διέγερσης στην αποκατάσταση πυελικών δυσλειτουργιών

Οι κύριες αντενδείξεις της μεθόδου είναι οι λοιμώξεις της περιοχής, η αιμορραγία από το ορθό, η πλήρης απονεύρωση του πυελικού εδάφους (δεν υπάρχει καμία ανταπόκριση στην ηλεκτρική διέγερση), η ύπαρξη διογκωμένων επώδυνων αιμορροΐδων, η ανεπαρκής αισθητικότητα της περιοχής, η ατροφία του βλεννογόνου, η πρώιμη μετεγχειρητική περίοδος (<6 εβδομάδες), η παρουσία καρδιακού βηματοδότη, η εγκυμοσύνη αλλά και η έντονη ευαισθησία κατά την ψηλάφηση της περιοχής.

Μελέτες της χρήσης της ηλεκτρικής διέγερσης

Το 2013 οι Vonthein et al., δημοσίευσαν μία πολύ ενδιαφέρουσα συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σε σχέση με την επίδραση της ηλεκτρικής διέγερσης και της βιοανάδρασης στην αντιμετώπιση της ακράτειας των κοπράνων. Συμπεριέλαβαν 13 τυχαιοποιημένες μελέτες οι οποίες μελέτησαν την μέθοδο της ES ως μονοθεραπεία, ή σε συνδυασμό με την βιοανάδραση. Τα συμπεράσματα της μελέτης ήταν ότι η χαμηλής συχνότητας ηλεκτρική διέγερση υστερεί σημαντικά σε σχέση με την ηλεκτρική διέγερση μέσης συχνότητας διαμορφωμένου πλάτους, με την τελευταία, σε συνδυασμό με βιοανάδραση με την χρήση ηλεκτρομυογραφήματος να προσφέρουν τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα (50% των ασθενών απέκτησαν εγκράτεια έξι μήνες μετά την θεραπεία). Τελικά οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός των συγκεκριμένων δύο φυσικοθεραπευτικών παρεμβάσεων αποτελεί την πιο αποτελεσματική δεύτερης – γραμμής θεραπεία για την αντιμετώπιση της ακράτειας των κοπράνων.

Συγγραφή κειμένου:
Αντώνιος Αδρασκέλας
Φυσικοθεραπευτής