Ενδυνάμωση των Μυών του Πυελικού Εδάφους: Πρόληψη και Θεραπεία της Πρόπτωσης των Πυελικών Οργάνων

Με τον όρο πρόπτωση των πυελικών οργάνων (Pelvic Organ Prolapse – POP) εννοούμε την κατάσταση στην οποία ένα ή περισσότερα από τα όργανα της πυέλου απομακρύνονται από τη φυσιολογική τους θέση και προπίπτουν μέσω των φυσιολογικών οπών του πυελικού εδάφους. Τα όργανα αυτά στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι η μήτρα, το έντερο, η ουροδόχος κύστη ή η κορυφή του κόλπου. Η πρόπτωση πυελικών οργάνων δεν είναι απειλητική για τη ζωή, αλλά μπορεί να προκαλέσει πόνο και δυσφορία υποβαθμίζοντας πολύ την ποιότητα της ζωής των ασθενών. Τα συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούν να βελτιωθούν με ασκήσεις των μυών του πυελικού εδάφους (Pelvic Floor Muscle Training – PFMT) και αλλαγές στον τρόπο ζωής, αλλά μερικές φορές κρίνεται απαραίτητη η ιατρική θεραπεία των παραπάνω παθήσεων.

Τα συμπτώματα της πρόπτωσης των πυελικών οργάνων ποικίλουν και περιλαμβάνουν αίσθημα βάρους γύρω από την κάτω κοιλιακή χώρα και τα γεννητικά όργανα, μια έντονη δυσφορία μέσα στον κόλπο, αίσθηση ότι κάτι κατεβαίνει στον κόλπο ή ακόμα και αίσθηση σαν να κάθεται το άτομο σε μια μικρή μπάλα, αίσθηση ή οπτικό ερέθισμα μιας διόγκωσης ή εξογκώματος μέσα ή που βγαίνει από τον κόλπο, δυσφορία ή μούδιασμα κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, προβλήματα ούρησης όπως η αίσθηση ότι η κύστη δεν αδειάζει πλήρως, η ανάγκη για πιο συχνή επίσκεψη στην τουαλέτα ή η απώλεια μικρής ποσότητας ούρων κατά τον βήχα, το φτέρνισμα ή την άσκηση (ακράτεια από προσπάθεια). Πολλές φορές, η πρόπτωση των πυελικών οργάνων δεν έχει συμπτώματα και εντοπίζεται κατά τη διάρκεια εσωτερικής εξέτασης που πραγματοποιείται για άλλο λόγο, όπως ο έλεγχος του τραχήλου της μήτρας.

Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν συμπτώματα, η πρόπτωση είναι ήπια και η αποκατάσταση περιλαμβάνει την πραγματοποίηση αλλαγών στον τρόπο ζωής. Οι αλλαγές αυτές περιλαμβάνουν απώλεια περιττού βάρους, αποφυγή ανύψωσης μεγάλου βάρους από τον ασθενή καθώς και πρόληψη ή θεραπεία της δυσκοιλιότητας. Στην περίπτωση ωστόσο που η πρόπτωση πυελικών οργάνων είναι πιο σοβαρή ή τα συμπτώματά της επηρεάζουν την καθημερινότητά του ατόμου, υπάρχουν αρκετές περαιτέρω επιλογές θεραπείας που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Αυτές περιλαμβάνουν τις ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους, την ορμονική θεραπεία καθώς και την χειρουργική αποκατάσταση του εκάστοτε προβλήματος. Η καλύτερη επιλογή θεραπείας γίνεται πάντα σε συνεργασία του ατόμου με τον θεράποντα ιατρό του.

Ο ιατρός αρχικά θα ενημερωθεί πλήρως μέσα από ένα αναλυτικό ιστορικό και θα εξετάσει στην συνέχεια την ισχύ των μυών του πυελικού εδάφους. Στην περίπτωση που ο ιατρός διαπιστώσει ότι υπάρχει πρόπτωση πυελικών οργάνων τότε υπάρχει η δυνατότητα παραπομπής του ασθενή για εξετάσεις. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν δοκιμές λειτουργίας της ουροδόχου κύστης, ακτινογραφία του ουροποιητικού συστήματος, ακτινογραφίες της ουροδόχου κύστης πριν και μετά την ούρηση, αξονική τομογραφία της λεκάνης, υπέρηχος της λεκάνης καθώς και μαγνητική τομογραφία της λεκάνης.

Η πρόπτωση των πυελικών οργάνων συμβαίνει όταν η ομάδα των μυών και των ιστών που υποστηρίζουν κανονικά τα πυελικά όργανα, εξασθενεί και δεν μπορεί να συγκρατήσει τα όργανα της πυέλου στη θέση τους σταθερά. Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να αποδυναμώσουν τους μυς του πυελικού εδάφους αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο την πιθανότητά ανάπτυξης πρόπτωσης των πυελικών οργάνων. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν την εγκυμοσύνη και τον παρατεταμένο τοκετό, την εμμηνόπαυση, το περιττό βάρος, την μακροχρόνια δυσκοιλιότητα ή κάποια μακροχρόνια κατάσταση υγείας που προκαλεί βήχα καθώς και την έντονη σωματική καταπόνηση, την άρση μεγάλων βαρών και την υστερεκτομή. Άλλες πιθανές καταστάσεις υγείας που μπορούν να οδηγήσουν σε πρόπτωση πυελικών οργάνων αποτελούν το σύνδρομο υπερκινητικότητας των αρθρώσεων, το σύνδρομο Marfan καθώς και τα σύνδρομα Ehlers-Danlos.

Υπάρχουν 4 τύποι πρόπτωσης πυελικών οργάνων. Στην πρώτη περίπτωση, η κύστη διογκώνεται στο μπροστινό τοίχωμα του κόλπου (πρόσθια πρόπτωση). Στην δεύτερη περίπτωση, η μήτρα διογκώνεται ή κρέμεται στον κόλπο (πρόπτωση μήτρας). Στην τρίτη περίπτωση η κορυφή του κόλπου χαλαρώνει, αυτό συμβαίνει σε ορισμένες γυναίκες μετά από χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης της μήτρας. Στην τέταρτη περίπτωση, το έντερο διογκώνεται προς τα εμπρός στον πίσω τοίχο του κόλπου (πρόπτωση οπίσθιου τοιχώματος). Είναι δυνατόν να συνυπάρχει παραπάνω από ένα είδη πρόπτωσης. Η πρόπτωση των πυελικών οργάνων συνήθως ταξινομείται σε μια κλίμακα από 1 έως 4 για να δείξει πόσο σοβαρή είναι, με το 4 να είναι η σοβαρή πρόπτωση.

Έχει παρατηρηθεί ότι στο 50% των γυναικών έπειτα από τον τοκετό ένα μεγάλο μέρος των υποστηρικτικών μηχανισμών του πυελικού εδάφους χάνεται, οδηγώντας σε διαφορετικούς σε κάθε περίπτωση βαθμούς πρόπτωσης των πυελικών οργάνων. Ο επιπολασμός των ασθενών που πάσχουν από πρόπτωση πυελικών οργάνων κυμαίνεται από 3 έως 28% ενώ 2 έως 4% παρουσιάζει συμπτώματα πρόπτωσης, όπως η διόγκωση του κόλπου καθώς και αίσθημα βάρους στα πυελικά όργανα. Τα συμπτώματα της πρόπτωσης πυελικών οργάνων επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής μιας γυναίκας και αποτελούν την κύρια ένδειξη για χειρουργική επέμβαση. Ωστόσο, η πρόπτωση πυελικών οργάνων επανεμφανίζεται στο 58% των γυναικών μετά από χειρουργική επέμβαση, και περίπου το ένα τρίτο των γυναικών που χειρουργούνται χρειάζεται να υποβληθεί σε τουλάχιστον μία ακόμη επέμβαση.

Η δραστηριότητα των μυών του πυελικού εδάφους διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην υποστήριξη των πυελικών οργάνων. Σύμφωνα με πολλές μελέτες μάλιστα, σε πολλές γυναίκες που πάσχουν από πρόπτωση πυελικών οργάνων, τα συμπτώματα αυξάνονται καθώς μειώνεται η δύναμη των μυών του πυελικού εδάφους. Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους μέσω ασκήσεων ενδυνάμωσης των μυών με την σωστή καθοδήγηση ενός εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή αποτελούν ένα δραστικό κομμάτι στην πρόληψη αλλά και στην θεραπεία της πρόπτωσης των πυελικών οργάνων.

Σε πρόσφατη μελέτη, 109 γυναίκες με στάδια πρόπτωσης πυελικών οργάνων I, II, και III χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Η μια ομάδα αποτελούνταν από 59 γυναίκες οι οποίες ακολούθησαν πρόγραμμα ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους ενώ η άλλη ομάδα αποτελούνταν από 50 γυναίκες που δεν εφάρμοσαν κανένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης (ομάδα ελέγχου). Τα αποτελέσματα της μελέτης αναφέρουν ότι 11 γυναίκες (19%) από την ομάδα που πραγματοποίησαν ασκήσεις ενδυνάμωσης του πυελικού εδάφους παρουσίασαν σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων πρόπτωσης των πυελικών οργάνων καθώς μειώθηκε σημαντικά η πρόπτωση της ουροδόχου κύστης και του ορθού. Τα συμπεράσματα των συγγραφέων ήταν ότι οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους δεν επιφέρουν δυσμενείς επιπτώσεις και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως θεραπεία πρώτης γραμμής για την πρόληψη και αντιμετώπιση της πρόπτωσης των πυελικών οργάνων.

Συμπερασματικά, με την σωστή καθοδήγηση ενός εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους μπορούν να αποτρέψουν την πρόπτωση των πυελικών οργάνων, καθώς και να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των γυναικών.

Συγγραφή κειμένου:
Αντώνιος Αδρασκέλας
Φυσικοθεραπευτής