Φυσικοθεραπεία Πυελικού Εδάφους για την Αντιμετώπιση της Βουλβοδυνίας

Η βουλβοδυνία είναι άγνωστη στο ευρύ κοινό, ωστόσο αρκετές είναι οι γυναίκες που ταλαιπωρούνται από τα συμπτώματα της πάθησης αντιμετωπίζοντας σημαντικές δυσκολίες στην καθημερινότητα και στη σεξουαλική τους ζωή. Η βουλβοδυνία εκδηλώνει ένα χαρακτηριστικό οξύ πόνο, μούδιασμα και τσούξιμο στην περιοχή των γεννητικών οργάνων και πιο συγκεκριμένα στην είσοδο του κόλπου. Την τελευταία δεκαετία, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει διάφορες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν βουλβοδυνία καθώς και συνυπάρχουσες πιθανές βλάβες. Αυτή η ταυτοποίηση οδήγησε στην ανάγκη ανάπτυξης ενός νέου συστήματος ταξινόμησης καθοδηγώντας τους γιατρούς στην καλύτερη διάγνωση αλλά και θεραπεία του προβλήματος. Η βουλβοδυνία δεν πρόκειται για μία ασθένεια αλλά για ένα σύμπτωμα που συχνά οφείλεται σε περισσότερες από μία αιτίες. Ωστόσο, αν και κάθε περίπτωση βουλβοδυνίας είναι διαφορετική, υπάρχει ένα κοινό στοιχείο σε αυτές τις γυναίκες που μπορεί να προκαλέσει σημαντικό πόνο και λειτουργικό περιορισμό και δεν είναι άλλο από τους μύες του πυελικού εδάφους (Pelvic Floor Muscles – PFM).

Τις τελευταίες 2 δεκαετίες, πολυάριθμες, επαναλαμβανόμενες μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπεδραστήριοι ή υπερτονικοί μύες του πυελικού εδάφους σχετίζονται με πολλές διαταραχές του πυελικού εδάφους όπως τον πυελικό πόνο και την βουλβοδυνία. Οι διαταραχές αυτές επηρεάζουν περίπου το 16% των γυναικών και εκτιμάται ότι περίπου 10 εκατομμύρια γυναίκες έχουν χρόνιο πυελικό πόνο όπου λιγότερο από το 70% θα λάβει σωστή διάγνωση και το 61% θα παραμείνει χωρίς διάγνωση.

Οι μύες του πυελικού εδάφους ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες στους επιφανειακούς και στους εν τω βάθει. Οι επιφανειακοί μύες είναι γνωστοί και ως ουρογεννητικό διάφραγμα, το οποίο περιλαμβάνει τον βολβοσηραγγώδη, τον ισχιοσηραγγώδη και τον επιφανειακό εγκάρσιο μυ του περινέου. Οι μύες αυτοί σχετίζονται με τα σύνδρομα πόνου στην περιοχή του αιδοίου. Το εν τω βάθει στρώμα, το οποίο ονομάζεται και πυελικό διάφραγμα αποτελείται από τον ανελκτήρα μυ του πρωκτού. Οι μύες του πυελικού εδάφους έχουν ένα συνεχή μυϊκό τόνο ο οποίος συμβάλει στην εγκράτεια. Το εξωτερικό τμήμα του πυελικού εδάφους είναι το δέρμα του περινέου, το οποίο δέχεται αισθητική νεύρωση από τους μέσους κλάδους του αιδοιϊκού νεύρου (Ι2 – Ι4). Μια πιθανή νευραλγία μπορεί να είναι αιτία ή και αποτέλεσμα δυσλειτουργίας του πυελικού εδάφους και βουλβοδυνίας και πρέπει να εξεταστεί για τεθεί η ακριβής διάγνωση.

Οι μύες του πυελικού εδάφους και η περιτονίες τους είναι υπεύθυνοι για την εγκράτεια, την σεξουαλική λειτουργία καθώς και την υποστήριξη των πυελικών οργάνων. Όταν αυτοί οι μύες γίνονται υπερτονικοί, τα συμπτώματα που προκύπτουν είναι πολλά. Οι μύες και τα νεύρα του πυελικού εδάφους μπορεί να εξασθενήσουν με διάφορους τρόπους. Το πρώτο πράγμα που πραγματοποιείται από τον κλινικό για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι ασθενείς εμφάνισαν πυελικό άλγος είναι η λήψη ενός λεπτομερειακού και στοχευμένου ιστορικού. Το ιστορικό αποτελεί το ιδανικό εργαλείο εύρεσης παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της βουλβοδυνίας σε ένα συμπτωματικό άτομο.

Οι πληροφορίες που συλλέγονται από το ιστορικό βοηθούν στην καθοδήγηση της φυσικοθεραπευτικής εξέτασης. Η φυσικοθεραπευτική αξιολόγηση περιλαμβάνει ένα σύνολο εξωτερικών δυναμικών διεργασιών για τον εντοπισμό των συγκεκριμένων βλαβών. Το περιβάλλον μυοσκελετικό σύστημα της πυέλου μπορεί να προκαλέσει σημαντική επιδείνωση των συμπτωμάτων της βουλβοδυνίας. Πιθανοί περιορισμοί του συνδετικού ιστού μπορεί να οδηγήσουν σε τοπικό και αναφερόμενο πόνο, μειωμένη ροή αίματος, υποκείμενη μυϊκή δυσλειτουργία και υπερευαισθησία στους ιστούς. Ακόμα, σημεία πυροδότησης πόνου (myofascial triggerpoints) τα οποία παραμένουν σε σύσπαση ακόμα και σε κατάσταση ηρεμίας μπορούν να επιφέρουν δυσφορία στο άτομο και μπορούν να αναγνωριστούν με ψηλάφηση, με ηλεκτρομυογράφημα (ΗΜΓ) και πιθανώς με τρισδιάστατη απεικόνιση με υπερηχογράφημα. Μια πιθανή δυσλειτουργία σε κάποια νευρική κατανομή από μια πιθανή λοίμωξη ή μεταβολική διεργασία μπορεί να προκαλέσει πόνο οπουδήποτε στην κατανομή του. Έρευνες έχουν επίσης δείξει μια συσχέτιση μεταξύ της δυσλειτουργίας της ιερολαγόνιας άρθρωσης και του πυελικού πόνου. Επομένως, αυτές οι περιοχές πρέπει επίσης να ελέγχονται λεπτομερώς. Στην συνέχεια, ένας εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής στα πλαίσια της κλινικής εξέτασης του ατόμου πραγματοποιεί δερματικό έλεγχο του αιδοίου και διακολπική εξέταση.

Ακολουθώντας το ιστορικό, τη φυσική εξέταση και την φυσικοθεραπευτική αξιολόγηση, διαμορφώνεται το σχέδιο θεραπείας. Κατά τη διάρκεια της φυσικής εξέτασης ο θεραπευτής θα συνδέσει τα αντικειμενικά ευρήματα με συγκεκριμένα συμπτώματα και θα επινοήσει ένα θεραπευτικό σχέδιο για την εξομάλυνση των βλαβών και την εξάλειψη των συμπτωμάτων των ασθενών. Ο εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής του πυελικού εδάφους θα συζητήσει επίσης τους βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους με τους ασθενείς και θα δημιουργήσει ένα χρονοδιάγραμμα των αποτελεσμάτων που θα επιφέρει το θεραπευτικό του πλάνο. Το χρονοδιάγραμμα της θεραπείας ποικίλλει ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της ασθενούς. Τις περισσότερες φορές, οι γυναίκες με βουλβοδυνία έχουν πολλαπλούς παθοφυσιολογικούς παράγοντες που οδήγησαν στην ανάπτυξη του συνδρόμου τους. Είναι σύνηθες για ασθενείς με παρόμοια συμπτώματα να απαιτούν εντελώς διαφορετικά σχέδια θεραπείας. Προκειμένου να επινοηθεί αποτελεσματικά ένα αρχικό σχέδιο θεραπείας, απαιτείται διαφορική διάγνωση και εκτίμηση. Αυτές οι αρχές επισημαίνονται καλύτερα με έναν διεπιστημονικό αλγόριθμο θεραπείας.

Σε μια πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε γυναίκες με βουλβοδυνία οι οποίες κατά την εξέταση εμφάνισαν υψηλή δραστηριότητα των μυών του πυελικού εδάφους καθώς και αυξημένη ανταπόκριση σε επώδυνα ερεθίσματα όταν αυτοί οι μύες υποβάλλονταν σε πίεση. Έπειτα, από την εφαρμογή ενός φυσικοθεραπευτικού πλάνου παρατηρήθηκε λιγότερη ανταπόκριση των μυών του πυελικού εδάφους στον πόνο, ελαττωμένος μυικός τόνος, βελτιωμένη κολπική ευενδοτότητα καθώς και βελτιωμένη ικανότητα των μυών του πυελικού εδάφους. Σε μια άλλη μελέτη, πραγματοποιήθηκε σύγκριση των επιδράσεων της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) και της φυσικοθεραπείας στον πόνο και τα ψυχοκοινωνικά αποτελέσματα σε γυναίκες με προκληθείσα βουλβοδυνία. Είκοσι γυναίκες τυχαιοποιήθηκαν σε θεραπεία CBT ή φυσικοθεραπεία. Και οι δύο ομάδες θεραπείας έδειξαν σημαντική μείωση του πόνου του αιδοίου κατά τη σεξουαλική επαφή, με το 70% και το 80% των γυναικών να παρουσιάζουν σημαντική μείωση του πόνου (> 30%) μετά θεραπεία.

Συμπερασματικά, ο πόνος του αιδοίου επηρεάζει έως και το 20% των γυναικών κάποια στιγμή στη ζωή τους, με τις περισσότερες γυναίκες με πόνο του αιδοίου να έχουν σχετιστεί με βλάβες του πυελικού εδάφους. Με την σωστή καθοδήγηση ενός εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή χρησιμοποιώντας χειρισμούς της ιερολαγόνιας άρθωσης καθώς και ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel) οι γυναίκες που πάσχουν από βουλβοδυνία μπορούν να επανεκπαιδεύσουν τους συγκεκριμένους μύες και να βοηθήσουν έτσι στη θεραπεία της πάθησης μειώνοντας τα συμπτώματα πόνου που εντοπίζονται στην περιοχή του αιδοίου, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την σεξουαλική τους λειτουργία. Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους είναι καθοριστικής σημασίας προς αυτή την κατεύθυνση.

Συγγραφή κειμένου:
Αντώνιος Αδρασκέλας
Φυσικοθεραπευτής