Ανατομία & Φυσιολογία Του Πρωκτικού Σωλήνα

Τι είναι ο πρωκτικός σωλήνας;

O πρωκτικός σωλήνας είναι το τελικό τμήμα της πεπτικής οδού που διακρίνεται από το ορθό λόγω της αλλαγής της εσωτερικής του επιφάνειας από ένα στρώμα βλεννογόνου (ενδόδερμα) σε έναν ιστό που μοιάζει με δέρμα (εξώδερμα). Ο πρωκτικός σωλήνας έχει μήκος 2,5 έως 4 cm. Η διάμετρός του είναι στενότερη από αυτή του ορθού με το οποίο συνδέεται. Ο πρωκτικός σωλήνας χωρίζεται σε τρεις περιοχές:

• Το πάνω τμήμα, με διαμήκεις πτυχώσεις που ονομάζονται ορθικές στήλες (ορθοπρωκτική συμβολή),
• Το κάτω τμήμα, με εσωτερικούς και εξωτερικούς συσταλτικούς μύες (σφιγκτήρες) για τον έλεγχο της εκκένωσης των κοπράνων (πρωκτικός σωλήνας) και
• Το άνοιγμα του πρωκτού, αυτό καθ’ εαυτό (πρωκτική σχισμή)

Ανατομία του πρωκτικού σωλήνα

Σχετικά με την ανατομία του πρωκτικού σωλήνα, αυτός συνδέεται με το ορθό στο σημείο όπου διέρχεται από ένα μυϊκό πυελικό διάφραγμα. Η άνω περιοχή έχει 5 έως 10 πρωκτικές (ορθικές) στήλες, με κάθε στήλη να περιέχει μια μικρή αρτηρία και φλέβα. Αποτελούν απολήξεις των αιμοφόρων αγγείων, τα οποία μεταφέρουν αίμα στις περιοχές του ορθού και του πρωκτού. Τα προαναφερθέντα αγγεία, εφόσον διογκωθούν υπό συγκεκριμένες συνθήκες, αποτελούν τις κοινώς γνωστές αιμορροΐδες. Ο βλεννογόνος του άνω τμήματος του πρωκτού είναι παρόμοια με αυτή που υπάρχει στο υπόλοιπο παχύ έντερο και περιέχει απορροφητικά κύτταρα και κύτταρα που παράγουν βλέννα.

Τα κατώτερα τμήματα των πρωκτικών στηλών ενώνονται με μικρές ομόκεντρες κυκλικές πτυχές του βλεννογόνου γνωστές ως πρωκτικές βαλβίδες. Μεταξύ των βαλβίδων υπάρχουν μικροί πρωκτικοί κόλποι, οι οποίοι είναι εκτεθειμένοι σε λεμφικούς πόρους και αδένες. Ορισμένες φορές δύναται να μεταβληθούν σε απόστημα και μολύνονται, ειδικά σε άτομα που πάσχουν και ταλαιπωρούνται από χρόνια διάρροια, δυσκοιλιότητα ή σακχαρώδη διαβήτη. Το εσωτερικό τοίχωμα του πρωκτικού καναλιού επενδύεται πρωτίστως από ένα υγρό και απαλό δέρμα που δεν έχει τρίχες ή αδένες. Στη πορεία μεταβάλλεται σε ένα σκληρό (κερατινοποιημένο) στρώμα δέρματος, που περιέχει τρίχες και αδένες. Το κερατινοποιημένο στρώμα συνδέεται με το δέρμα του πρωκτικού ανοίγματος και καταλήγει στην αρχή του εξωτερικού (περιπρωκτικού) δέρματος. Τόσο το άνω όσο και το κάτω τμήμα του πρωκτικού καναλιού έχουν κυκλικές και διαμήκεις μυϊκές στοιβάδες που επιτρέπουν τη διαστολή και τη σύσπαση του σωλήνα. Το πρωκτικό άνοιγμα είναι κερατινοποιημένο δέρμα που έχει πολλές πτυχές ενώ συστέλλεται. Η χρησιμότητά τους έγκειται στο γεγονός ότι, όντας ανοικτές – διεσταλμένες, επιτρέπουν στο δέρμα να τεντωθεί χωρίς να σχίζεται. Τέλος, στο δέρμα γύρω από το άνοιγμα του πρωκτού, αλλά όχι αμέσως δίπλα του, εντοπίζονται ιδρωτοποιοί αδένες.

Φυσιολογία πρωκτικού σωλήνα

Όσον αφορά στη φυσιολογία του πρωκτικού σωλήνα, οι λειτουργίες του περιλαμβάνουν τη διατήρηση της εγκράτειας των κοπράνων και την αφόδευση. Αυτό επιτυγχάνεται με τη βοήθεια των σφιγκτήρων του πρωκτού και του γειτονικού ηβοορθικού μυός.

Το κατώτερο σημείο του πρωκτικού σωλήνα και το άνοιγμα του πρωκτού αποτελείται από δύο ομόκεντρες συστολικές μυϊκές ομάδες που ρυθμίζουν τη διέλευση των κοπράνων. Ο εσωτερικός σφιγκτήρας είναι μέρος της εσωτερικής επιφάνειας του πρωκτικού σωλήνα. Αποτελείται από ομόκεντρα στρώματα κυκλικού μυϊκού ιστού και δεν τελεί υπό εθελοντικό έλεγχο (ελέγχεται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα). Ο εξωτερικός σφιγκτήρας είναι ένα στρώμα εκούσιου (ραβδωτού) μυός που περιβάλλει το εξωτερικό τοίχωμα του πρωκτικού σωλήνα και το άνοιγμα του πρωκτού. Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τη συστολή και τη διαστολή του κατά βούληση, εκτός από τα πρώτα χρόνια της ζωής όταν δεν έχει ακόμη αναπτύξει τον αρμόδιο έλεγχο. Η απόκριση του σφιγκτήρα και η αίσθηση του πόνου στον πρωκτικό σωλήνα, αποδίδονται στα νεύρα της εν λόγω περιοχής. Η απόληξη του πρωκτικού σωλήνα είναι επίσης σημείο πολύ ευαίσθητο στη ζέστη, το κρύο, το κόψιμο και την τριβή.

Τα προϊόντα κένωσης (κόπρανα) περνούν στον πρωκτικό σωλήνα από το ορθό. Επί της ουσίας, οι νευρικές αποκρίσεις από το ορθό προκαλούν χαλάρωση του εσωτερικού σφιγκτήρα, την ίδια στιγμή που ο εξωτερικός συσπάται. Βεβαίως, λίγο αργότερα ο εξωτερικός σφιγκτήρας χαλαρώνει και ως εκ τούτου επιτρέπει την εκκένωση – αποβολή των κοπράνων. Το πυελικό διάφραγμα και οι διαμήκεις μύες τραβούν τον πρωκτό και το ορθό πάνω από τα διερχόμενα κόπρανα, έτσι ώστε να μην εξωθούνται (πρόπτωση) έξω από το άνοιγμα του πρωκτού μαζί με τα κόπρανα.

Ο Δρ Ιωάννης Δοντάς είναι Χειρουργός, Πρωκτολόγος, Στρατιωτικός Ιατρός και Διευθυντής του Laser Surgery. Ειδικεύτηκε σε μεγάλα νοσοκομεία της Αθήνας και μετεκπαιδεύτηκε στο νοσοκομείο St. Elizabeth στην Κολωνία και στον Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Γενεύης. Με σύμμαχό του την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, στον πλήρως εξοπλισμένο χώρο του Laser Surgery, προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες στον ασθενή, με στόχο την άμεση και σύντομη αποκατάστασή του.