ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Γράφει ο Δρ. Ιωάννης Δοντάς
Γενικός Χειρουργός – Στρατιωτικός Ιατρός
Πρόκειται για το συχνότερο καρκίνο του πεπτικού συστήματος, εξαιρετικά συχνή μορφή καρκίνου για άντρες και γυναίκες (τρίτος συχνότερος στους άντρες και δεύτερος συχνότερος στις γυναίκες), που προσβάλει κυρίως ανθρώπους μετά τα 50 (9 στους 10 πάσχοντες είναι άνω των 50 ετών), ενώ μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπισθεί έγκαιρα, πριν αποβεί απειλητικός για τη ζωή του ανθρώπου.
Τι είναι
Το παχύ έντερο, το οποίο συνδέει το λεπτό έντερο με τον πρωκτό, ξεκινώντας από το δεξί κάτω μέρος της κοιλιάς και καταλήγοντας στο αριστερό κάτω μέρος της κοιλιάς, ουσιαστικά αποθηκεύει τα κόπρανα μέχρι την κένωση. Στην περίπτωση καρκίνου του παχέος εντέρου, τα κύτταρα που πλεονάζουν – σχηματίζονται συνεχώς νέα κύτταρα και τα «γερασμένα» κύτταρα δεν πεθαίνουν – δημιουργούν όγκους που αναπτύσσονται σε βάρος του οργανισμού, ο οποίος όμως τους θρέφει.
Τι τον προκαλεί
Η πλειονότητα των καρκίνων του παχέος εντέρου αποτελούν εξέλιξη πρώιμων βλαβών, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως προ-καρκινωματώδεις βλάβες, οι πιο συχνές από τις οποίες είναι οι πολύποδες. Πρόκειται για μικρούς καλοήθεις όγκους που αναπτύσσονται στο βλεννογόνο του εντέρου, στο εσωτερικό του τοίχωμα. Με την πάροδο του χρόνου, στην κορυφή του πολύποδα μπορεί να αναπτυχθούν καρκινικά κύτταρα, τα οποία δεδομένου ότι πολλαπλασιάζονται συνεχώς, σταδιακά τον καταλαμβάνουν ολόκληρο, διηθούν το τοίχωμα του εντέρου και στη συνέχεια εξαπλώνονται στους λεμφαδένες και σε άλλα όργανα (μετάσταση).
Σχεδόν όλες οι περιπτώσεις καρκίνου στο παχύ έντερο προέρχονται από εξαλλαγμένο πολύποδα.
Η εξαλλαγή του πολύποδα από καλοήθη σχηματισμό σε καρκίνο, η μετάλλαξή του δηλαδή, είναι αποτέλεσμα πολλών, διαφορετικών παραγόντων, πολλοί από τους οποίους σχετίζονται με τη διατροφή. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου σχετίζεται με την κατανάλωση ζωικού λίπους συνδυαστικά με τη μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών, ενώ επιβαρυντικός παράγοντας είναι το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ. Παράγοντας κινδύνου ανάπτυξης της νόσου φαίνεται να είναι και η γενετική επιβάρυνση (οικογενειακό ιστορικό), και αφορά κυρίως τους ανθρώπους που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού που έχει νοσήσει με καρκίνο στο παχύ έντερο σε ηλικία κάτω των 50 ετών ή έχουν πολλούς συγγενείς πρώτου βαθμού που έχουν νοσήσει. Τέλος, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου έχουν όσοι έχουν το σύνδρομο οικογενούς πολυποδίασης (FAP), το σύνδρομο Lynch και δύο διαδεδομένες φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, την ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο του Crohn.
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη της νόσου, όλοι οι άνθρωποι, άντρες και γυναίκες θα πρέπει να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση από τα 50 έτη και κάθε 5 χρόνια, εάν δε βρεθούν ευρήματα που επιβάλλουν επανάληψη της εξέτασης σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα.
Συμπτώματα
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να εκδηλωθεί με απώλεια βάρους, αναιμία, αδυναμία, διαταραχές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα ή και τα δύο μαζί εναλλάξ), αίμα στις κενώσεις, αίσθηση ότι το έντερο δεν αδειάζει, κοιλιακό πόνο και παρουσία μάζας στην κοιλιά. Επιπλέον, ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί, εάν δεν εντοπιστεί έγκαιρα, να οδηγήσει σε απόφραξη του εντέρου (ειλεός), αιμορραγία και διάτρηση, ενώ σε περίπτωση μεταστάσεων, μπορεί να εκδηλωθεί ασκίτης (συλλογή υγρού στην κοιλιά) ή ίκτερος.
Διάγνωση
Η κολονοσκόπηση αποτελεί την πληρέστερη και εγκυρότερη εξέταση για τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η κολονοσκόπηση που πρέπει να γίνεται από έμπειρο γαστρεντερολόγο, μπορεί να εντοπίσει τις περισσότερες βλάβες στο έντερο, πριν αυτές εξελιχθούν σε κακοήθεια, να τις διορθώσει σε πρώιμο στάδιο και να επιτρέψει τη λήψη βιοψίας από μία ύποπτη μάζα, επιβεβαιώνοντας τη διάγνωση.
Θεραπεία
Πλέον η αντιμετώπιση του καρκίνου του παχέος εντέρου γίνεται από ομάδα πολλών ειδικών που περιλαμβάνει χειρουργό, ογκολόγο, ακτινολόγο, ακτινοθεραπευτή, παθολογοανατόμο και γαστρεντερολόγο που συζητούν κάθε περίπτωση ξεχωριστά σε συγκεντρώσεις που αποκαλούνται ογκολογικά συμβούλια.
Κύρια θέση όμως στην αντιμετώπιση του καρκίνου του παχέος εντέρου έχει η χειρουργική. Η χειρουργική επέμβαση, με την αφαίρεση του προκαθορισμένου τμήματος του παχέος εντέρου που εντοπίζεται ο όγκος, μαζί με τα αγγεία και τους λεμφαδένες που τα συνοδεύουν (κολεκτομή), είναι πλέον καθοριστική για την πορεία της νόσου. Το τμήμα του εντέρου που αφαιρείται προσδιορίζεται από το σημείο που έχει αναπτυχθεί ο όγκος αλλά και από άλλα ανατομικά χαρακτηριστικά, όπως η αιμάτωση του εντέρου.
Μετά τη χειρουργική επέμβαση, και ανάλογα με το στάδιο της νόσου και την ύπαρξη ή μη μετάστασης, ακολουθεί θεραπεία από παθολόγο – ογκολόγο. Στον καρκίνο του ορθού μπορεί να χρειαστεί ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία πριν τη χειρουργική επέμβαση για να γίνει υποσταδιοποίηση του όγκου (δηλαδή να γίνει μικρότερος σε μέγεθος και σε διήθηση του εντέρου και των ιστών γύρω από το έντερο).