Ασκήσεις Πυελικού Εδάφους: Πρόληψη της Ακράτειας Ούρων στην Εγκυμοσύνη και την Περίοδο μετά τον Τοκετό

Ως ακράτεια ούρων (Urinary Incontinence – UI) ορίζεται η ακούσια μη ηθελημένη απώλεια ούρων. H φυσικοθεραπεία πυελικού εδάφους είναι αποτελεσματική για την πρόληψη και τη θεραπεία της ακράτειας ούρων ιδιαίτερα στην εγκυμοσύνη και την περίοδο μετά τον τοκετό. Η ακράτεια ούρων διακρίνεται σε κάποιες κατηγορίες. Πιο συγκεκριμένα, χωρίζεται στην επιτακτική ακράτεια, ακράτεια δηλαδή που συνοδεύεται από ξαφνική και άμεση ανάγκη για ούρηση, στην ακράτεια από προσπάθεια, ακράτεια δηλαδή η οποία εμφανίζεται όταν το άτομο εκτελεί κάποιο έργο πχ. άρση βάρους, βήχας, φτέρνισμα, στην μεικτή ακράτεια (συνδυασμός επιτακτικής ακράτειας και ακράτειας προσπάθειας), στην ακράτεια λόγω ανεπαρκή χαλαρού σφιγκτήρα, στην ακράτεια υπερπλήρωσης, ακράτεια δηλαδή κατά την οποία η ουροδόχος κύστη είναι γεμάτη με πάρα πολλά ούρα, με αποτέλεσμα να διαφεύγουν, στην συνεχή ακράτεια, οπού υπάρχει συνεχής διαφυγή ούρων καθώς και στην συνεχή ακράτεια με φυσιολογικές ουρήσεις στο μεσοδιάστημα.

Η ακράτεια ούρων από προσπάθεια (Stress Urinary Incontinence – SUI) έχει συνδεθεί με την  εγκυμοσύνη και τον κολπικό τοκετό. Τα ποσοστά επιπολασμού εμφάνισης ακράτειας ούρων από προσπάθεια μετά τον τοκετό κυμαίνονται από 0,7% έως 35%. Τα συμπτώματα του  κατώτερου ουροποιητικού συστήματος είναι εμφανή και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και συνήθως γίνονται αντιληπτά από τις έγκυες γυναίκες. Πολλές φορές μάλιστα, δεν  θεωρείται πρόβλημα από τους επαγγελματίες υγείας. Έτσι, οι περισσότερες έγκυες γυναίκες δεν αναζητούν θεραπεία για αυτά συμπτώματα. Τα συμπτώματα πολύ συχνά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό  είναι αρνητικά και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής παρεμβαίνοντας στις κοινωνικές, επαγγελματικές και οικογενειακές δραστηριότητες των γυναικών.

Σύμφωνα με μελέτες, γυναίκες που έχουν βιώσει ακράτεια ούρων κατά τη διάρκεια προηγούμενων κυήσεων και μετά τον τοκετό, κινδυνεύουν περισσότερο από υποτροπή του ίδιου προβλήματος. Για τον λόγο αυτό, προτείνεται να πραγματοποιούνται ασκήσεις μυών του πυελικού εδάφους (Pelvic Floor Muscle Training – PFMT) σε όλες τις γυναίκες στην πρώτη τους εγκυμοσύνη για την πρόληψη της ακράτειας από προσπάθεια. Οι ασκήσεις μυών του πυελικού εδάφους (Pelvic Floor Muscles) βελτιώνουν τις υποστηρικτικές δομές (συνδέσμους, περιτονίες, μύες) των πυελικών οργάνων (ειδικά την ουροδόχο κύστη, τον αυχένα της ουροδόχου κύστης και την ουρήθρα), και αυξάνουν την ενδοουρηθρική πίεση κατά τη διάρκεια της σωματικής δραστηριότητας.

Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους έχουν εμφανιστεί από το 1948 όταν ο Αμερικανός γυναικολόγος Arnold Kegel ουσιαστικά ανέπτυξε ένα σύστημα ασκήσεων, που στην συνέχεια έλαβε και το όνομα του (Ασκήσεις Kegel – Kegel Exercises) προκειμένου αρχικά να ελέγξει την ακράτεια των ούρων σε γυναίκες αμέσως μετά τον τοκετό. Το συγκεκριμένο σύστημα ασκήσεων και εκπαίδευσης έχει ως στόχο την επαναφορά της μυϊκής ισχύος, του χρονισμού και του συντονισμού των συσπάσεων των μυών του πυελικού εδάφους. Οι ασκήσεις Kegel περιλαμβάνουν στοχευμένες επαναλαμβανόμενες εκούσιες συσπάσεις και χαλαρώσεις συγκεκριμένων μυών έτσι ώστε αυτοί οι μύες να μπορούν να είναι λειτουργικοί ξανά και έτσι τα συμτώματα της ακράτειας από προσπάθεια να περιοριστούν. Πολλές είναι οι μελέτες που αναφέρουν μείωση των επιπτώσεων που επιφέρει η ακράτεια από προσπάθεια μετά τον τοκετό βραχυπρόθεσμα μετά από ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα ασκήσεων των μυών του πυελικού εδάφους  κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Οι ασκήσεις των μυών του πυελικού εδάφους έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ήπιας έως μέτριας ακράτειας από προσπάθεια σε γυναίκες άνω των 50 ετών. Ιδιαίτερα ωφέλιμη θεωρείται η ενδυνάμωση των μυών του πυελικού εδάφους  για την πρόληψη της ακράτειας από προσπάθεια ήδη από την έναρξη της εγκυμοσύνης καθώς παρατηρούνται αρκετές  νευρομυϊκές  αλλοιώσεις στο συνδετικό ιστό. Ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους μπορεί να αποτρέψει την ανάπτυξη ακράτειας από προσπάθεια καθώς αυξάνει την πίεση κλεισίματος της ουρήθρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και την περίοδο μετά τον τοκετό.

Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους θεωρούνται ως θεραπεία πρώτης γραμμής για την αντιμετώπιση της ακράτειας από προσπάθεια. Σύμφωνα με μελέτες τα ποσοστά θεραπείας της συγκεκριμένης ακράτειας ποικίλλουν μεταξύ 56 και 79%.

Ακόμα, οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους  ήταν αποτελεσματικές στην πρόληψη της ακράτειας από προσπάθεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και στην περίοδο μετά τον τοκετό. Οι ασκήσεις αυτές όταν πραγματοποιούνται  από τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης και της γέννησης συμβάλλουν στην πρόληψη της ανάπτυξης της ακράτειας από προσπάθεια.

Μελέτες της εφαρμογής των ασκήσεων μυών του πυελικού εδάφους στην πρόληψη της ακράτειας ούρων από προσπάθεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της περιόδου μετά τον τοκετό

Μία μελέτη πραγματοποιήθηκε σε έγκυες γυναίκες που πραγματοποίησαν ασκήσεις πυελικού εδάφους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τη γέννηση. Μελετήθηκαν 72 γυναίκες, το 52,7% πραγματοποίησε ασκήσεις πυελικού εδάφους και το 47,2% όχι. Η συχνότητα ακράτειας ούρων στην 28^η εβδομάδα  κύησης στην ομάδα χωρίς ασκήσεις ήταν 17,2%, και στην 35^η  εβδομάδα κύησης 47% και στις 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό ήταν 47%, ενώ στην ομάδα ασκήσεων ήταν 0, 0 και 15%, αντίστοιχα. Επιπλέον, υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων όσον αφορά την παρουσία ακράτειας ούρων, δηλαδή η ομάδα που πραγματοποίησε ασκήσεις παρουσίασε λιγότερη ακράτεια στις 28 και 35 εβδομάδες κύησης και στις 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι ασκήσεις του πυελικού εδάφους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό αποτρέπουν την εμφάνιση ακράτειας από προσπάθεια.

Σε μια άλλη μελέτη 60 εγκύων γυναικών που χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες, 30 γυναίκες σε μια ομάδα εκπαίδευσης και 30 γυναίκες σε μια ομάδα ελέγχου. Η μυϊκή δύναμη του πυελικού εδάφους μετρήθηκε χρησιμοποιώντας μια συσκευή περινεομετρίας. Η μυϊκή δύναμη του πυελικού εδάφους μειώθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ωστόσο, η βελτίωση της δύναμης των μυών του πυελικού εδάφους ήταν σημαντικά υψηλότερη στην ομάδα εκπαίδευσης  σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης ήταν ότι η εγκυμοσύνη και ο τοκετός επηρεάζουν τη δύναμη των μυών του πυελικού εδάφους, τα συμπτώματα του ουροποιητικού συστήματος και την ποιότητα ζωής των γυναικών. Οι ασκήσεις των μυών του πυελικού εδάφους που εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της περιόδου μετά τον τοκετό αυξάνουν τη μυϊκή δύναμη του πυελικού εδάφους και αποτρέπουν την επιδείνωση των συμπτωμάτων του ουροποιητικού συστήματος και την ποιότητα ζωής στην εγκυμοσύνη.

Συμπερασματικά, με την σωστή καθοδήγηση ενός εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή οι ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους μπορούν να επανεκπαιδεύσουν τους συγκεκριμένους μύες, να βοηθήσουν στη θεραπεία της ακράτειας από προσπάθεια και να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των γυναικών.

Συγγραφή κειμένου:
Αντώνιος Αδρασκέλας
Φυσικοθεραπευτής