Ο ρόλος της ιμικουιμόδης στην αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων πρωκτού

Τα κονδυλώματα πρωκτού είναι μικρά ογκίδια που αναπτύσσονται είτε μέσα στον πρωκτό είτε περιπρωκτικά. Οφείλονται στη λοίμωξη του πρωκτού από τον ιό HPV (Human Papilloma Virus), την πιο συχνή σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη. Για τη θεραπεία των κονδυλωμάτων του πρωκτού υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές επιλογές, οι οποίες διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

1. Τις θεραπείες οι οποίες εκτελούνται στο ιατρείο ή στην κλινική από κάποιο εξειδικευμένο χειρουργό πρωκτολόγο.
2. Τις θεραπείες των οποίων η εφαρμογή γίνεται στο σπίτι από τον ασθενή, κατόπιν ιατρικών οδηγιών του θεράποντα ιατρού του.

Μηχανισμός δράσης της ιμικουιμόδης

Η ιμικουιμόδη (imiquimod) είναι ένα φάρμακο το οποίο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των κονδυλωμάτων του πρωκτού. Εκτός από τα κονδυλώματα πρωκτού χρησιμοποιείται και για τη θεραπεία άλλων παθήσεων όπως τα κονδυλώματα των εξωτερικών γεννητικών οργάνων, το καρκίνωμα επιφανειακών βασικών κυττάρων και η ακτινική κεράτωση. Ανήκει στη δεύτερη κατηγορία θεραπειών, δηλαδή η εφαρμογή της γίνεται στο σπίτι του ασθενούς.

Όσον αφορά στο μηχανισμό δράσης της, η ιμικουιμόδη ανήκει στους τροποποιητές της ανοσιακής ανταπόκρισης. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει αντιϊικές ιδιότητες, ρυθμίζει όμως το ανοσοποιητικό σύστημα κατά τέτοιο τρόπο ώστε τελικά καταφέρνει να καταστείλει τον ιό HPV. Αυτή η δράση της στην ανοσιακή απάντηση επιτυγχάνεται μέσω των παρακάτω μηχανισμών:

• Διεγείρει το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα (innate immune system), ενεργοποιώντας τον υποδοχέα Toll Like 7 (Toll Like Receptor 7 – TLR7).
• Τα κύτταρα που διεγείρονται μέσω του υποδοχέα TLR7 εκκρίνουν κάποιες ουσίες που ονομάζονται κυτοκίνες [κυρίως την ιντερφερόνη-α (IFN-α), τις ιντερλευκίνες 1, 6, 8 και 12 (IL-1, IL-6, IL-8 & IL-12) και τον παράγοντα νέκρωσης των όγκων-α (TNF-α)].
• Επίσης υπάρχουν ενδείξεις ότι η ιμικουιμόδη όταν τίθεται στο δέρμα, μπορεί να οδηγήσει σε ενεργοποίηση των κυττάρων του Langerhans, τα οποία στη συνέχεια μεταναστεύουν στους περιοχικούς λεμφαδένες, ενεργοποιώντας το επίκτητο ανοσοποιητικό σύστημα.
• Τέλος η ιμικουιμόδη μπορεί να ενεργοποιήσει και άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος όπως τα κύτταρα φυσικούς φονευτές (natural killer cells), τα μακροφάγα και τα β-λεμφοκύτταρα.
• Όλοι αυτοί οι μηχανισμοί έχουν ως τελικό αποτέλεσμα τη συσσώρευση των κυττάρων της φλεγμονής στο σημείο της εφαρμογής, γεγονός το οποίο επάγει την απόπτωση (θάνατο) των κυττάρων που έχουν μολυνθεί από τον ιό HPV, όπως επίσης και την αναστολή του πολλαπλασιασμού νέων παθολογικών κυττάρων.

Κατά συνέπεια η ιμικουιμόδη προκαλεί μείωση του ιικού φορτίου των τύπων 6 και 11 του HPV, με επακόλουθη σταδιακή μείωση του μεγέθους των κονδυλωμάτων του πρωκτού και ομαλοποίηση του πολλαπλασιασμού των κυττάρων του πλακώδους επιθηλίου του πρωκτού.

Πότε πρέπει να χρησιμοποιείται η ιμικουιμόδη

Η χορήγηση της ιμικουιμόδης για την αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων του πρωκτού πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο πρωκτολόγο. Σε γενικές γραμμές η ιμικουιμόδη χρησιμοποιείται στις εξής περιπτώσεις:

• Ως αρχική θεραπεία σε κονδυλώματα που εντοπίζονται γύρω από τον πρωκτό (περιπρωκτικά).
• Ως συνδυασμένη θεραπεία με κάποια άλλη μέθοδο καταστροφής των κονδυλωμάτων του πρωκτού (π.χ. Laser).
• Πειραματικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη θεραπεία των ενδοπρωκτικών κονδυλωμάτων. Μάλιστα έχουν γίνει αρκετές μελέτες παγκοσμίως, οι οποίες δείχνουν καλά ποσοστά επιτυχίας της ιμικουιμόδης στη θεραπεία των κονδυλωμάτων που βρίσκονται μέσα στον πρωκτό.

Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες της ιμικουιμόδης

Η ιμικουιμόδη αποτελεί συνταγογραφούμενο φάρμακο και ΔΕΝ πρέπει να χρησιμοποιείται χωρίς ιατρική συνταγή και κυρίως χωρίς ιατρική παρακολούθηση, καθώς μπορεί να προκαλέσει αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι κυριότερες από αυτές είναι οι εξής:

• Τοπική αντίδραση στην περιοχή εφαρμογής. Τα συνηθέστερα συμπτώματα της τοπικής αντίδρασης μπορεί να είναι τοπικός ερεθισμός, κνησμός, ευαισθησία, ερυθρότητα, οίδημα (πρήξιμο), πόνος, αίσθημα καύσου (καψίματος), μούδιασμα, εξάνθημα, δημιουργία πληγών (ελκών), εκροή υγρού, αιμορραγία, ουλοποίηση.
• Συστηματική αντίδραση λόγω της απορρόφησης της ιμικουιμόδης. Αυτή μπορεί να παρουσιαστεί με συμπτώματα τύπου γρίπης όπως κακουχία, μυαλγίες, δεκατική πυρετική κίνηση ή πυρετός, κόπωση, αδυναμία, ρίγος.
• Αλλεργικές αντιδράσεις στο φάρμακο ή στα έκδοχα αυτού.

Εάν παρουσιαστούν συμπτώματα όπως αυτά που προαναφέρθηκαν, θα πρέπει ο ασθενής να επικοινωνήσει άμεσα με τον ιατρό του, καθώς μπορεί να είναι αναγκαία η τροποποίηση ή η διακοπή της συγκεκριμένης θεραπευτικής αγωγής.

Αποτελεσματικότητα της ιμικουιμόδης

Σε διάφορες μελέτες έχει καταδειχθεί ότι η αποτελεσματικότητα της ιμικουιμόδης στην πλήρη θεραπεία των κονδυλωμάτων του πρωκτού κυμαίνεται από 37-52%, ενώ η πιθανότητα υποτροπής υπολογίζεται από 8,8% στους 3 μήνες έως 23% στους 6 μήνες. Σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών (έως 90%) η ιμικουιμόδη προκαλεί σημαντική βελτίωση του προβλήματος (μείωση αριθμού και επιφάνειας κονδυλωμάτων) με αποτέλεσμα να είναι στη συνέχεια πιο εύκολος, αλλά και λιγότερο επώδυνος ο καυτηριασμός των υπολειπόμενων βλαβών με Laser.

Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ο συνδυασμός θεραπείας με χειρουργική αφαίρεση και επακόλουθη χορήγηση ιμικουιμόδης είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των υποτροπών. Αυτή η στρατηγική αποτελεί μία βιώσιμη επιλογή σε ασθενείς που παρουσιάζουν υποτροπή μετά από θεραπεία των κονδυλωμάτων πρωκτού με χειρουργική αφαίρεση ή καυτηριασμό με Laser διοξειδίου του άνθρακα (Laser CO2).

Συμπερασματικά, η ιμικουιμόδη είναι ένα φάρμακο χρήσιμο για την αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων του πρωκτού, με σχετικά καλή αποτελεσματικότητα ως μονοθεραπεία, αλλά και σε συνδυασμό με άλλες επεμβατικές θεραπείες. Είναι σχετικά ασφαλής και οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που παρουσιάζονται στους ασθενείς είναι ήπιες.