Φυσικοθεραπευτική Αντιμετώπιση της Ορθοκήλης

Τι είναι η ορθοκήλη;

Η ορθοκήλη είναι μια κήλη, ένα εξόγκωμα δηλαδή του μπροστινού (συνήθως) τοιχώματος του ορθού προς στο πίσω τοίχωμα του κόλπου. Ο ιστός μεταξύ του ορθού και του κόλπου είναι γνωστός ως ορθοκολπικό διάφραγμα και αυτή η δομή μπορεί να γίνει λεπτή και αδύναμη με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ορθοκήλης. Όταν η ορθοκήλη είναι μικρή, οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν συμπτώματα. Η ορθοκήλη μπορεί να είναι ένα μεμονωμένο εύρημα ή να εμφανίζεται ως μέρος μιας γενικευμένης εξασθένησης των μυών του πυελικού εδάφους. Άλλα όργανα της πυέλου, όπως η κύστη (κυστεοκήλη) και το λεπτό έντερο (εντεροκήλη), μπορεί να προπίπτουν προς τον κόλπο, οδηγώντας σε παρόμοια συμπτώματα όπως η ορθοκήλη.

Τι προκαλεί μια ορθοκήλη;

Η ακριβής αιτία της ορθοκήλης είναι άγνωστη, αλλά η συμπτωματική ορθοκήλη εμφανίζεται συνήθως σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση των μυών του πυελικού εδάφους. Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε αποδυνάμωση του πυελικού εδάφους, συμπεριλαμβανομένης της προχωρημένης ηλικίας, των πολλαπλών κολπικών τοκετών καθώς και τα πιθανά τραύματα που προκαλούνται κατά τον κολπικό τοκετό. Ακόμα, το ιστορικό χρόνιας δυσκοιλιότητας και η υπερβολική καταπόνηση του εντέρου μέσω των πολλών κινήσεων του, συμβάλλουν στην ανάπτυξη ορθοκήλης. Πολλαπλές γυναικολογικές επεμβάσεις ή χειρουργικές επεμβάσεις του ορθού μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε αποδυνάμωση του πυελικού εδάφους και σχηματισμό ορθοκήλης.

Ποια είναι τα συμπτώματα που σχετίζονται με την ορθοκήλη;

Στην πλειονότητά τους οι ασθενείς με ορθοκήλη δεν έχουν συμπτώματα. Περίπου το 40% όλων των γυναικών θα εμφανίσουν ορθοκήλη κατά τη συνήθη φυσική εξέταση. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δύο κατηγορίες, είτε ως ορθικά είτε ως κολπικά. Τα συμπτώματα από το ορθό περιλαμβάνουν δυσκολία κατά τη διάρκεια της κένωσης και την ανάγκη πίεσης του πίσω τοιχώματος του κόλπου είτε του χώρου μεταξύ του ορθού και του κόλπου (περινεϊκό σώμα) προκειμένου να επιτευχθεί η κένωση. Τα κολπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν την αίσθηση διόγκωσης ή πληρότητας στον κόλπο, στους ιστούς που προεξέχουν έξω από τον κόλπο, δυσφορία κατά τη σεξουαλική επαφή καθώς και κολπική αιμορραγία.

Η συμπτωματική ορθοκήλη μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική καταπόνηση με τις κινήσεις του εντέρου, την επιθυμία για πολλαπλές κενώσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας και δυσφορία στο ορθό. Σε πολλές περιπτώσεις ενδέχεται να προκύψει ακράτεια κοπράνων ή τα κόπρανα να παραμένουν στην ορθοκήλη (παγίδευση κοπράνων) και να απομακρύνονται αργότερα από τον πρωκτό. Επιπλέον, η μεγάλη παγίδευση κοπράνων μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αύξηση της αίσθησης της ανάγκης για κένωση, καθώς τα κόπρανα που έχουν εισέλθει στην ορθοκήλη επιστρέφουν στο κατώτερο σημείο του ορθού όταν ο ασθενής στέκεται, δίνοντας έτσι στον ασθενή την επιθυμία να αφοδεύσει ξανά.

Πώς μπορεί να διαγνωστεί η ορθοκήλη;

Η εξέταση της πυελικής περιοχής περιλαμβάνει τόσο κολπική όσο και πρωκτική εξέταση η οποία πραγματοποιείται τόσο δια χειρός (αμφίχειρη δακτυλική εξέταση κόλπου και πρωκτού-ορθού) όσο και με την χρήση ειδικού εξοπλισμού. Στην συνέχεια, θα πραγματοποιηθεί μια ψηφιακή εξέταση του ορθού, η οποία συνήθως εμφανίζει εάν υπάρχει πιθανή αδυναμία στο πρόσθιο τοίχωμα του ορθού δηλαδή την πλευρά που βρίσκεται πιο κοντά στον κόλπο. Μια ειδική ακτινοσκοπική εξέταση που ονομάζεται αφοδευσιογράφημα, μπορεί επίσης να απεικονίσει και να επιβεβαιώσει μια ορθοκήλη. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξέτασης, πρέπει να έχει προηγηθεί καθαρισμός του εντέρου με δίαιτα και καθαρτικά τις προηγούμενες ημέρες και στην συνέχεια θα ζητηθεί στον ασθενή να αφοδεύσει σε ένα ειδικό σημείο μετά την χορήγηση σκιαγραφικού υλικού στο ορθό. Εάν υπάρχει ορθοκήλη, αυτή η εξέταση μπορεί να τεκμηριώσει το μέγεθος και την ικανότητα πλήρους κένωσης του ορθού. Μία άλλη εξειδικευμένη εξέταση που μπορεί να διαγνώσει την ορθοκήλη είναι η δυναμική μελέτη του πυελικού εδάφους με μαγνητική τομογραφία. Γενικά, εάν η ορθοκήλη είναι μεγαλύτερη από 2 εκατοστά θεωρείται μη φυσιολογική.

Πώς αντιμετωπίζεται η ορθοκήλη;

Η ορθοκήλη πρέπει να αντιμετωπίζεται εάν υπάρχουν σημαντικά συμπτώματα που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής της γυναίκας. Πριν από οποιαδήποτε θεραπεία, θα πρέπει να γίνει ενδελεχής αξιολόγηση από τον εκάστοτε ιατρό. Υπάρχουν ωστόσο μη χειρουργικές όσο και χειρουργικές επιλογές για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της ορθοκήλης. Η πλειονότητα των συμπτωμάτων που σχετίζονται με την ορθοκήλη μπορούν να επιλυθούν με μη χειρουργική αντιμετώπιση. Ωστόσο, η θεραπεία εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Η χειρουργική θεραπεία προορίζεται μόνο για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις συμπτωματικής ορθοκήλης.

Τι περιλαμβάνει η μη χειρουργική θεραπεία της ορθοκήλης;

Η συντριπτική πλειοψηφία των συμπτωμάτων μιας ασθενούς που σχετίζονται με ορθοκήλη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά χωρίς χειρουργική επέμβαση. Είναι πολύ σημαντικό να χορηγηθεί ένα καλό πρόγραμμα ώστε να αποφεύγεται η δυσκοιλιότητα και η καταπόνηση με τις κινήσεις του εντέρου. Μια δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με συμπληρώματα φυτικών ινών, δημητριακά με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες ή μπάρες με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. Επιπλέον, θα πρέπει επίσης να αυξηθεί η ημερήσια πρόσληψη νερού. Ο συνδυασμός φυτικών ινών και νερού θα επιφέρει πιο μαλακά και πιο ογκώδη κόπρανα που δεν απαιτούν σημαντική καταπόνηση με τις κινήσεις του εντέρου, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο επιδείνωσης των συμπτωμάτων της ορθοκήλης.

Ακόμα, στις μη χειρουργικές στρατηγικές αντιμετώπισης της ορθοκήλης περιλαμβάνονται και οι ασκήσεις ενδυνάμωσης του πυελικού εδάφους (Pelvic Floor Muscle Training – PFMT), οι οποίες είναι και γνωστές ως ασκήσεις Kegel (Kegel Exercises). Οι ασκήσεις Kegel είναι από τις πιο δημοφιλείς θεραπείες, επειδή οι άνθρωποι μπορούν να τις εφαρμόσουν ακόμα και στην καθημερινότητα τους. Οι ασκήσεις Kegel είναι συνήθως εξατομικευμένες και πραγματοποιούνται με την επίβλεψη ενός εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή. Οι ασκήσεις Kegel επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με βιοανάδραση (biofeeback), ηλεκτροθεραπεία και μαγνητική διέγερση για τη βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Συνολικά μπορεί να αναφερθεί ότι η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους συμβάλλει καθοριστικά στη θεραπεία της ήπιας έως μέτριας ορθοκήλης με πολύ καλά αποτελέσματα.

Πότε πραγματοποιείται χειρουργική επέμβαση;

Η χειρουργική αντιμετώπιση της ορθοκήλης θα πρέπει να γίνεται μόνο εάν συνεχίσουν να υπάρχουν συμπτώματα παρά τη χρήση συντηρητικών μέτρων όπως η ενίσχυση των φυτικών ινών, του νερού και οι ασκήσεις του πυελικού εδάφους. Τα συμπτώματα πρέπει να είναι αρκετά σημαντικά ώστε να παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί το άτομο να πραγματοποιήσει άνετα τις δραστηριότητες που είχε συνήθως σε καθημερινή βάση. Τότε, ειδικά εκπαιδευμένοι ιατροί μπορούν να κάνουν χειρουργικές επεμβάσεις με σκοπό να επιδιορθώσουν την ορθοκήλη.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι προσέγγισης της χειρουργικής επέμβασης, όπως: διαπρωκτικός (μέσω του πρωκτού), διαπερινεϊκός (μέσω του περινέου δηλαδή του χώρου μεταξύ του πρωκτού και του κόλπου) και διακολπικός (μέσω του κόλπου). Όλες αυτές οι επεμβάσεις στοχεύουν στη θεραπεία της ορθοκήλης μέσω ενίσχυσης του ορθοκολπικού διαφράγματος (του ιστού μεταξύ του ορθού και του κόλπου).

Συμπερασματικά, η ορθοκήλη επηρεάζει ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικών. Με τη σωστή καθοδήγηση ενός εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή χρησιμοποιώντας ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel), οι γυναίκες που πάσχουν από συμπτώματα της ορθοκήλης μπορούν να επανεκπαιδεύσουν τους συγκεκριμένους μύες και να βοηθήσουν έτσι στη θεραπεία της πάθησης μειώνοντας τα συμπτώματα της ορθοκήλης, βελτιώνοντας ταυτόχρονα και την σεξουαλική τους λειτουργία. Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί σημαντικό εργαλείο στην αντιμετώπιση της ορθοκήλης.

Συγγραφή κειμένου:
Αντώνιος Αδρασκέλας
Φυσικοθεραπευτής