Κοκκυγοδυνία: Υπάρχει Αποτελεσματική Θεραπεία;

Η κοκκυγοδυνία, που μερικές φορές αναφέρεται ως κοκκυγαλγία, νευραλγία κόκκυγα ή πόνος στην ουρά, είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα συμπτώματα του πόνου που εμφανίζονται στην περιοχή του κόκκυγα. Ο πόνος προκαλείται συνήθως σε καθιστή θέση, αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί και όταν το άτομο αλλάζει από καθιστή σε όρθια θέση ή και αντίστροφα. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν μέσα σε λίγες εβδομάδες έως μήνες, ωστόσο σε ορισμένους ασθενείς ο πόνος μπορεί να γίνει χρόνιος, έχοντας αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τους. Τα άτομα αυτά χρήζουν ιδιαίτερη αντιμετώπιση καθώς η διαχείριση μπορεί να είναι δύσκολη λόγω της πολύπλοκης φύσης του πόνου στη συγκεκριμένη περιοχή.

Ποια είναι η ανατομία της περιοχής;

Ο κόκκυγας είναι ένα τριγωνικό οστό και αποτελεί το πιο απομακρυσμένο τμήμα της σπονδυλικής στήλης. Αποτελείται από 3 έως 5 οστά. Αυτά τα οστά συγχωνεύονται (συνοστεώνονται) για να σχηματίσουν ένα ενιαίο οστό, με εξαίρεση κάποιες φορές το πρώτο οστό του κόκκυγα. Ο πρώτος κοκκυγικός σπόνδυλος σε κάποιους ανθρώπους μπορεί να μην συνοστεωθεί μαζί με τον δεύτερο κοκκυγικό σπόνδυλο. Η κοιλιακή επιφάνεια του κόκκυγα έχει σχήμα κοίλο, ενώ η ραχιαία επιφάνειά του έχει κυρτό σχήμα.

Ο κόκκυγας χρησιμεύει ως σημείο πρόσφυσης αρκετών μυών και συνδέσμων. Πρόσθια ο κόκκυγας οριοθετείται από τον ανελκτήρα του πρωκτού και τον ιεροκοκκυγικό σύνδεσμο. Το πλάγιο τμήμα του κόκκυγα χρησιμεύει ως σημείο πρόσφυσης για τους κοκκυγικούς μύες, τον ιεροακανθώδη σύνδεσμο και τον μείζονα γλουτιαίο μυ. Κατώτερα, ο τένοντας του λαγονοκοκκυγικού μυός προσφύεται στην άκρη του κόκκυγα.

Παρά το γεγονός ότι ο κόκκυγας αποτελεί θέση πρόσφυσης, το συγκεκριμένο οστό σε συνδυασμό με τους ισχιακούς συνδέσμους, παρέχει στήριξη καθώς φέρει το βάρος σε ένα άτομο όταν βρίσκεται σε καθιστή θέση. Για το λόγο αυτό, ενδέχεται να ασκηθεί αυξημένη πίεση στον κόκκυγα, καθώς το άτομο γέρνει πίσω σε καθιστή θέση. Ο κόκκυγας ακόμα υποστηρίζει τον πρωκτό.

Η ταξινόμηση της μορφολογίας του κόκκυγα είναι η εξής:

1. Ο κόκκυγας έχει ελαφριά καμπύλωση προς τα εμπρός, με την κορυφή του προς τα κάτω.
2. Η καμπυλότητα του κόκκυγα προς τα εμπρός είναι πιο μεγάλη, με την κορυφή τοποθετημένη σε ευθεία κατεύθυνση.
3. Οξεία γωνίωση του κόκκυγα προς τα εμπρός.
4. Υπεξάρθρημα του κόκκυγα στην ιεροκοκκυγική ή μεσοκοκκυγική άρθρωση.

Ποια είναι η επιδημιολογία και αιτιολογία της κοκκυγοδυνίας;

Η επίπτωση της κοκκυγοδυνίας είναι άγνωστη. Ορισμένοι παράγοντες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου για ανάπτυξη κοκκυγοδυνίας, όπως η μάζα σώματος, η ηλικία και το φύλο. Με την παχυσαρκία, ο κόκκυγας είναι πιο ευάλωτος σε αυξήσεις της ενδοπυελικής πίεσης ενώ κάθεται το άτομο, αυξάνοντας τον κίνδυνο οπίσθιας υπεξάρθρωσης (μετατόπιση προς τα πίσω) του κόκκυγα. Η ταχεία απώλεια βάρους μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της απορρόφησης των κραδασμών γύρω από τον κόκκυγα, με συνέπεια ο κόκκυγας να διατρέχει αυξημένο κίνδυνο για πρόσθιο υπεξάρθρημα (μετατόπιση προς τα εμπρός). Ο κίνδυνος κοκκυγοδυνίας είναι 5 φορές υψηλότερος στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Επιπλέον, οι ενήλικες και οι έφηβοι είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν κοκκυγοδυνία από ότι τα παιδιά.

Ποια η ταξινόμηση της κοκκυγοδυνίας;

Η κοκκυγοδυνία μπορεί να ταξινομηθεί ως μετατραυματική, μη τραυματική ή ιδιοπαθής. Η μετατραυματική κοκκυγοδυνία είναι συνήθως αποτέλεσμα εσωτερικού ή εξωτερικού τραύματος. Για παράδειγμα, εξωτερικό τραύμα θα μπορούσε να προκληθεί από μια πτώση προς τα πίσω που μπορεί να εξαρθρώσει ή να σπάσει τον κόκκυγα και εσωτερικό τραύμα θα μπορούσε να προκληθεί από έναν δύσκολο τοκετό. Μικρό και συχνό τραύμα, όπως το επαναλαμβανόμενο κάθισμα σε σκληρές επιφάνειες μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κοκκυγοδυνία. Η μη τραυματική κοκκυγοδυνία μπορεί να προκύψει από εκφυλιστική δισκοπάθεια, υπερ ή/και υποκινητικότητα της ιεροκοκκυγικής άρθρωσης, μολυσματικές ασθένειες και διαφορετικές παραλλαγές στην ανατομία του κόκκυγα.

Οι διαμορφώσεις τύπου II, III και IV συνήθως προκαλούν περισσότερο πόνο από τις διαμορφώσεις τύπου Ι. Σύμφωνα με μελέτες τα άτομα με κοκκυγοδυνία είναι πιο πιθανό από τον γενικό πληθυσμό να έχουν διαμόρφωση τύπου II, III και IV. Η ιδιοπαθής κοκκυγοδυνία εμφανίζεται απουσία οποιασδήποτε παθολογίας στον κόκκυγα

Ποια είναι η κλινική εικόνα της κοκκυγοδυνίας;

Το πιο κοινό σύμπτωμα της κοκκυγοδυνίας είναι ο πόνος μέσα και γύρω από τον κόκκυγα χωρίς αναφορές για σοβαρό πόνο στη μέση ή για αντανακλώμενο πόνο. Ο πόνος συνήθως εντοπίζεται στην ιεροκοκκυγική άρθρωση και περιγράφεται ως αίσθηση «τραβήγματος» ή «κόψιμο». Οι πάσχοντες συνήθως αναφέρουν ευαισθησία κατά την ψηλάφηση του κόκκυγα.

Οι ασθενείς συνήθως καταλαμβάνουν μια προστατευτική καθιστή θέση, κατά την οποία ο ένας γλουτός είναι ανυψωμένος για να αποσυμφορήσει το βάρος από τον κόκκυγα. Ο πόνος συνήθως επιδεινώνεται με το επαναλαμβανόμενο κάθισμα ή με τη μετάβαση από την καθιστή σε όρθια θέση. Τα άτομα αναφέρουν ότι ο πόνος ανακουφίζεται με το κάθισμα στα πόδια ή τους γλουτούς. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να αναφέρουν πόνο με την αφόδευση ή τη συχνή ανάγκη για αφόδευση. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο κατά τη διάρκεια του βήχα ή αυξημένο πόνο κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως στις γυναίκες.

Αν και δεν είναι χαρακτηριστικό σημάδι της κοκκυγοδυνίας, ο πόνος στη μέση μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα με κοκκυγοδυνία λόγω των μορφολογικών παραλλαγών στο σχήμα του κόκκυγα και της αυξημένης καμπύλης του εν λόγω οστού προς τα εμπρός.

Ποια είναι η διάγνωση της κοκκυγοδυνίας;

Συνήθως η ψηλάφηση πάνω από την ιεροκοκκυγική άρθρωση θα εμφανίσει ευαισθησία. Ο κόκκυγας θα πρέπει επίσης να ψηλαφηθεί για να ανιχνευθεί η παρουσία οιδήματος, οστικών τμημάτων ή θραυσμάτων καθώς και πιθανών μαζών στον κόκκυγα. Οι μαλακοί ιστοί γύρω από τον κόκκυγα θα πρέπει επίσης να εξετάζονται για την παρουσία ευαισθησίας, σκληρίας ή άλλων συμπτωμάτων και σημείων.

Η ψηλάφηση του κόκκυγα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάκριση μεταξύ της αληθινής κοκκυγοδυνίας, που είναι εντοπισμένος πόνος στην περιοχή του κόκκυγα, και της ψευδοκοκκυγοδυνίας, η οποία χαρακτηρίζεται από πόνο που αναφέρεται στην περιοχή του κόκκυγα από σπλαχνικά όργανα, περιφερικό νεύρο, νευρική ρίζα ή πλέγμα. Εάν υπάρχει αναφερόμενος πόνος, ο πόνος θα ακτινοβολεί γύρω από τους γλουτούς, τους μηρούς και την πλάτη και θα υπάρχουν αναφορές για πόνο με τις οσφυϊκές κινήσεις. Ο αναφερόμενος πόνος μπορεί επίσης να είναι ενδεικτικός της ψυχογενούς κοκκυγοδυνίας, στην οποία ο πόνος θα είναι πιο διάχυτος και ο πόνος θα εμφανιστεί με τις κινήσεις της οσφυϊκής χώρας και του ισχίου. Αυξημένος πόνος μπορεί επίσης να αναφερθεί κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής ανύψωσης σε ευθεία γραμμή του κάτω άκρου. Ακόμα, κατά την εξέταση σε ορθή θέση, ο πόνος θα είναι παρών όταν γίνεται χειρισμός στην άκρη του κόκκυγα.

Αν και η διάγνωση της κοκκυγοδυνίας είναι κυρίως κλινική, οι δυναμικές ακτινογραφίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διάγνωση. Οι δυναμικές ακτινογραφίες που λαμβάνονται τόσο σε καθιστή όσο και σε όρθια θέση μπορούν να παρέχουν μετρήσεις της μετατόπισης του κόκκυγα. Οι ακτινογραφίες γίνονται συνήθως εάν ο πόνος επιμένει για διάρκεια μεγαλύτερη από 8 εβδομάδες. Σημαντική βοήθεια τόσο διαγνωστική, όσο και διαφοροδιαγνωστική για την κοκκυγοδυνία μπορεί να προσφέρει η μαγνητική τομογραφία. Σε αυτήν εμφαίνονται με ευχέρεια η ανατομία του κόκκυγα καθώς και η σχέση του με άλλες ανατομικές δομές που εντοπίζονται πέριξ αυτού.

Ποια είναι η διαφοροδιάγνωση της κοκκυγοδυνίας;

Οι παρακάτω διαφορικές διαγνώσεις θα πρέπει να αποκλειστούν:

• Κύστη κόκκυγος
• Κάταγμα κόκκυγα
• Κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης-ριζίτιδα
• Σύνδρομο του ανελκτήρα του πρωκτού
• Περιπρωκτικό απόστημα
• Όγκος του ορθού
• Σπασμός των μυών της περιοχής
• Σωματοποίηση-Κατάθλιψη

Ποια είναι η θεραπεία της κοκκυγοδυνίας;

Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Η συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνει συνήθως τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα και τη χρήση ειδικού μαξιλαριού κόκκυγος ώστε να είναι ελεύθερη η περιοχή του κόκκυγα και να μην πιέζεται κατά τη διάρκεια της καθιστικής θέσης. Με αυτό τον τρόπο αποσυμπιέζεται το οστό του κόκκυγα και παρατηρείται ύφεση της σχετικής συμπτωματολογίας. Η φυσικοθεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει ένα εξειδικευμένο προοδευτικό πρόγραμμα διατάσεων και ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους από ένα εξειδικευμένο φυσιοθεραπευτή. Άλλες θεραπείες περιλαμβάνουν μάλαξη και τεχνικές μαλακών ιστών στην περιοχή του κόκκυγα με σκοπό την μείωση τυχόν μυϊκού σπασμού. Ακόμα ο εξειδικευμένος φυσιοθεραπευτής παρέχει γενικές συμβουλές για πράγματα που μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητα του ασθενούς, όπως η στάση του σώματος και οι σωστές τεχνικές ανύψωσης ή μεταφοράς με σκοπό την μείωση του πόνου αλλά και την πρόληψη τραυματισμών.

Παρέχονται ακόμα, συμβουλές κίνησης, προσαρμοσμένες ασκήσεις σωματικής δραστηριότητας καθώς συνιστώνται και ασκήσεις για τη βελτίωση της γενικής υγείας και κινητικότητάς με σκοπό την ενίσχυση συγκεκριμένων σημείων του σώματος. Ειδικές χειροπρακτικές τεχνικές χρησιμοποιούνται με σκοπό την ανακούφιση του πόνου και της δυσκαμψίας και την προώθηση μιας καλύτερης κίνησης του σώματος. Επιπρόσθετα, υπάρχουν και άλλες τεχνικές που μερικές φορές μπορούν να χρησιμοποιηθούν, όπως ασκήσεις που πραγματοποιούνται στο νερό (υδροθεραπεία ή υδροθεραπεία) ή βελονισμός.

Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους μπορεί να συμβάλλει σε κάποιους ασθενείς στη θεραπεία του προβλήματος. Πιο συγκεκριμένα μπορούν να εφαρμοστούν η ηλεκτροθεραπεία καθώς και η μαγνητική διέγερση σε επιλεγμένους ασθενείς με προοπτικές βελτίωσης. Σε περιπτώσεις αποτυχίας της συντηρητικής θεραπείας η επεμβατική ή τελικά η χειρουργική αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να είναι επιβεβλημένες.

Συγγραφή κειμένου:
Αντώνιος Αδρασκέλας
Φυσικοθεραπευτής