Ακράτεια Ούρων: Φυσικοθεραπευτική Αντιμετώπιση

Τι ορίζουμε ακράτεια ούρων;

Σύμφωνα με την Διεθνή Εταιρία Εγκράτειας, ακράτεια ούρων (Urinary Incontinence – UI), ορίζεται η ακούσια μη ηθελημένη απώλεια ούρων. Είναι μια κοινή παθολογία που επηρεάζει περίπου 200 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Είναι πιο συνηθισμένη στις γυναίκες και ο επιπολασμός της αυξάνεται με την ηλικία. Αν και η ακράτεια ούρων δεν είναι μια απειλητική για τη ζωή ασθένεια, έχει ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των γυναικών, παρεμβαίνοντας σημαντικά στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, στον προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό τομέα.

Η απώλεια ούρων επιφέρει κοινωνικούς περιορισμούς, σε μεγάλο βαθμό. Πιο συγκεκριμένα η απώλεια ούρων αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο καθώς η γυναίκα αισθάνεται ένα έντονο αίσθημα ντροπής που σχετίζεται με την απώλεια ούρων στο κοινό εμποδίζοντάς την να εκτελέσει δραστηριότητες εκτός σπιτιού, όπως περπάτημα, τρέξιμο ή χορό. Αξίζει να τονιστεί και η δυσάρεστη εμπειρία που προκαλεί ακόμα και κατά την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής της γυναίκας καθώς επηρεάζεται περίπου το 26% των γυναικών.

Η ακράτεια ούρων έχει μεγάλη επίδραση στη συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση των γυναικών και σχετίζεται σε μεγάλο ποσοστό με την παρουσία συνοδών διαταραχών όπως της κατάθλιψης και του άγχους καθώς παρουσιάζει πολύ σημαντικό ρόλο στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων.

Πολλές γυναίκες που εμφανίζουν συμπτώματα ακράτειας ούρων δεν αναζητούν βοήθεια λόγω ντροπής, φόβου, αμηχανίας, έλλειψης γνώσης, ή λανθασμένης αντίληψης σχετικά με τη θεραπεία. Μόλις εντοπιστεί η ακράτεια, ο κλινικός ιατρός θα πρέπει να καθορίσει τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και την επιθυμία για θεραπεία όσο το δυνατόν νωρίτερα. Οι περισσότερες γυναίκες δεν χρειάζονται εκτενή αξιολόγηση της ακράτειας ούρων επειδή οι αρχικές μη επεμβατικές θεραπείες μπορεί να ξεκινήσουν χωρίς σαφή διαφοροποίηση μεταξύ των 2 πιο κοινών υποτύπων ακράτειας ούρων, της ακράτειας από προσπάθεια και της ακράτειας από έπειξη.

Τι ορίζουμε ακράτεια ούρων από προσπάθεια;

Μία κατηγορία της ακράτειας ούρων αποτελεί η ακράτεια ούρων από προσπάθεια (Stress Urinary Incontinence – SUI) που ορίζεται από τη Διεθνή Εταιρία Εγκράτειας ως η ακούσια απώλεια ούρων με καταπόνηση ή σωματική δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων αθλητικών δραστηριοτήτων ή της κατάστασης του φτερνίσματος ή του βήχα. Στις γυναίκες με ακράτεια ούρων από προσπάθεια παρουσιάζεται απώλεια ούρων κατά την σεξουαλική επαφή, μειωμένη ικανότητα επίτευξης οργασμού, λιγότερη επιθυμία, ενθουσιασμός, λίπανση του κόλπου και ικανοποίησης. Εκτός από αυτές τις επιπτώσεις, ο κίνδυνος ξηρότητας του κόλπου και η δυσπαρευνία είναι υψηλότερη σε γυναίκες με ακράτεια ούρων από προσπάθεια, ανεξαρτήτως ηλικίας. Έχουν αναπτυχθεί αρκετά ερωτηματολόγια σε μια προσπάθεια να τυποποιηθεί η αξιολόγηση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας των γυναικών. Μεταξύ των πιο κοινών είναι το ερωτηματολόγιο Female Sexual Function Index (FSFI) που επιτρέπει την αξιολόγηση έξι τομέων της σεξουαλικής λειτουργίας των γυναικών συμπεριλαμβανομένων της επιθυμίας, του ενθουσιασμού, της λίπανσης του κόλπου, του οργασμού, της ικανοποίησης καθώς και του πόνου.

Τι ορίζουμε ακράτεια από έπειξη;

Η ακράτεια από έπειξη χαρακτηρίζεται από μια ξαφνική επιτακτική επιθυμία για ούρηση. Οι προσβεβλημένες γυναίκες βιώνουν ελάχιστη προειδοποίηση πριν από επεισόδια ακράτειας και αύξηση της συχνότητας ούρησης τόσο την ημέρα όσο και την νύχτα. Στις περισσότερες γυναίκες, η ακράτεια από έπειξη είναι ιδιοπαθής. Ωστόσο, εμφανίζεται πολύ συχνά σε ένα υποσύνολο γυναικών με συστηματικές νευρολογικές καταστάσεις (π.χ. νόσος Πάρκινσον, σκλήρυνση κατά πλάκας, τραυματισμός πυελικού ή νωτιαίου νεύρου). Τα συμπτώματα ακράτειας από έπειξη είναι παρόμοια με αυτά της ακράτειας από προσπάθεια αλλά αυτός ο τύπος ακράτειας σχετίζεται με ατελή κένωση της ουροδόχου κύστης και είναι πιο συχνή σε γυναίκες με υποκείμενη συστηματική νευρολογική νόσο ή ανατομικές ανωμαλίες όπως απόφραξη της ουρήθρας. Οι γυναίκες με ακράτεια εμφανίζουν συνυπάρχοντα συμπτώματα στρες και επείγουσας ανάγκης για ούρηση και συχνά εμφανίζουν μικτή ακράτεια ούρων.

Πώς αντιμετωπίζεται η ακράτεια ούρων;

Η θεραπεία της ακράτειας ούρων μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής, φαρμακευτική αγωγή, μη χειρουργικές αλλά και χειρουργικές επεμβάσεις. Οι συστάσεις θεραπείας ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της ακράτειας ούρων, ωστόσο η θεραπεία όλων των τύπων εστιάζει κυρίως στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και την μείωση των συμπτωμάτων της.

Τι περιλαμβάνει η φυσικοθεραπευτική προσέγγιση της ακράτειας ούρων;

Η επανεκπαίδευση των μυών του πυελικού εδάφους (Pelvic Floor Muscle Training – PFMT) περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1936 ως προληπτική και θεραπευτική επιλογή για την ακράτεια ούρων και την ακράτεια κοπράνων. Έγιναν δημοφιλείς από τη δεκαετία του ’50 με τις μελέτες του Αμερικάνου γυναικολόγου Kegel και είναι γνωστές ως ασκήσεις Kegel (Kegel exercises). Η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής σε γυναίκες με ακράτεια ούρων από προσπάθεια. Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας περιλαμβάνει ασκήσεις επανεκπαίδευσης των μυών του πυελικού εδάφους οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με βιοανάδραση (Biofeeback), ηλεκτροθεραπεία και μαγνητική διέγερση για τη βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Συνολικά μπορεί να αναφερθεί ότι η φυσικοθεραπεία του πυελικού εδάφους συμβάλλει καθοριστικά στη θεραπεία της ακράτειας ούρων με πολύ καλά αποτελέσματα.

Η ενδυνάμωση των μυών του πυελικού εδάφους βελτιώνει την σεξουαλική λειτουργία των γυναικών;

Ο μυϊκός τόνος, η δύναμη και η ικανότητα των μυών του πυελικού εδάφους να συστέλλονται αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για τη σεξουαλική λειτουργία και ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η βελτιστοποίηση αυτών των παραγόντων συνδέεται με καλύτερες αποκρίσεις όσον αφορά τη διέγερση, τον οργασμό καθώς και την λίπανση του κόλπου. Η αποκατάσταση του πυελικού εδάφους συνδέεται με τη μείωση της συχνότητας των επεισοδίων ακράτειας ούρων καθώς και με τη βελτίωση της ακράτειας κατά την σεξουαλική επαφή. Επιπλέον, οι βαθμολογίες αξιολόγησης της σεξουαλικής λειτουργίας μετά τη θεραπεία αποκάλυψαν μια θετική αλλαγή στο μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών. Η βελτίωση της δύναμης των μυών του πυελικού εδάφους και η μείωση της συχνότητας της ακράτειας ούρων συσχετίστηκαν με υψηλότερη βελτίωση στη σεξουαλική λειτουργία.

Τι περιλαμβάνει η χειρουργική θεραπεία της ακράτειας ούρων;

H χειρουργική θεραπεία της έντονα συμπτωματικής ακράτειας ούρων από προσπάθεια περιλαμβάνει την τοποθέτηση ειδικών ταινιών στον κόλπο από εξειδικευμένο Ουρολόγο, ενώ εάν συνυπάρχει πρόπτωση πυελικών σπλάγχνων πραγματοποιείται διόρθωση και της πρόπτωσης. Σε ορισμένες βαριές μορφές ακράτειας από προσπάθεια μπορεί να χρειαστεί τοποθέτηση ενός τεχνητού σφιγκτήρα. Όταν υπάρχει σημαντική ακράτεια από έπειξη τότε συνιστάται η ενδοκυστική έγχυση τοξίνης αλλαντίασης (botox), ή η διέγερση των ιερών νεύρων (αν αποτύχει η έγχυση αλλαντοτοξίνης), ενώ σε πολύ σοβαρό βαθμό ακράτειας από έπειξη συνιστάται η διευρυντική κυστεοπλαστική, μέχρι και η εκτροπή των ούρων.

Συμπερασματικά, η ακράτεια ούρων επηρεάζει ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικών. Με τη σωστή καθοδήγηση ενός εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή χρησιμοποιώντας ασκήσεις Kegel σε συνδυασμό με βιοανάδραση (biofeeback), ηλεκτροθεραπεία και μαγνητική διέγερση μπορούν να μειωθούν τα συμπτώματα της ακράτειας ούρων, βελτιώνοντας ταυτόχρονα και την σεξουαλική λειτουργία της γυναίκας. Οι βαριές μορφές της πάθησης θεραπεύονται χειρουργικά από εξειδικευμένο ουρολόγο.

Συγγραφή κειμένου:
Αντώνιος Αδρασκέλας
Φυσικοθεραπευτής